မာတိကာ-
(၁)ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ
(၂)အမ်ဳိးသားဝတ္စံု
(၃)အမ်ဳိးသမီးဝတ္စံု
(၄)မႈန္နံ႕သာလိမ္းျခယ္ျခင္း
(၅)ယုဝတီပံုစံ
(၆)လက္ဝတ္ရတနာ
(၇)အျခားဝတ္စားဆင္ယင္မႈ
(၈)လက္မႈပညာႏွင့္ဗိသုကာပညာ
(၉)စာေပ
(၁၀)စာေပေခတ္သံုးေခတ္
(၁၁)အလံတစ္ရာစာမူ
(၁၂)အေျခခံအကၡရာမ်ား
(၁၃)ပုရပိုက္စာ
(၁၄)ပအုိဝ္းႏွင့္လကၤာ
(၁၅)ဗုိလ္ခ်ဳပ္ဖြဲ႕ ပအုိဝ္းလကၤာ
(၁၆)စကားပံုမ်ား
(၁၇)စကားထာမ်ား
(၁၈)ပံုျပင္မ်ား
ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ
တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ အင္းသား၊ ေတာင္ရုိး၊ ကယား၊ ၀ႏွင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ၀တ္စံုမွာနည္းနည္း စီဆင္းလာသည္။ ေအာင္ျမန္မာျပည္ရွိ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ျမန္မာကဲ့သုိ႕၀တ္ဆင္ၾကေလသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသား တုိ႕သည္ အနက္ေရာင္၀တ္စံုကိုအမ်ားဆံုး၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အနက္ေရာင္ကို ၀တ္ဆင္ၾကျခင္းမွ အနက္ေရာင္သည္အပူကိုစုတ္ယူႏုိင္ျခင္း၊ ေအးျမေသာရာသီဥတုဒဏ္ကာကြယ္ႏုိင္ျခင္း၊ ေပေရစြန္းထင္းမႈသက္သာျခင္း စသည္တုိ႕ေၾကာင့္ျဖစ္မည္ဟုယူဆရေပသည္။
ရာသီဥတုဒဏ္ကို ခံႏုိင္သည္ဟုဆုိသျဖင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သာမက အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ားပါ အေရာင္ကိုမ၀တ္ဆင္ၾကသ ေလာဟု ေမးစရာရွိေပသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ပိုမုိျမင့္မားေသာ ေတာင္ထိပ္မ်ားတြင္ေနထုိင္ၾကေသာေၾကာင့္ ေတာင္ေပၚေဒသ သည္ ေျမနိမ့္အရပ္ထက္ အေႏြးဓာတ္နည္းပါး၏။ ထုိ႕ေၾကာင့္အနက္ေရာင္ရွိေသာ အ၀တ္အစားမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾကျခင္းျဖစ္မည္ဟုယူဆရေပ သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္တြင္ အနက္ေရာင္အ၀တ္အစားကို ၀တ္ဆင္ၾကသူမ်ားမွာ ပအုိ၀္း၊ ေတာင္ရုိး၊ လီေရွာစသည့္ တုိင္းရင္းသားမ်ားပင္ျဖစ္ သည္။ အေရာင္တူေသာ္လည္း ၀တ္စားဆင္ယင္ပံုခ်င္းကြာေလသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ၿခံလုပ္ငန္း၊ လယ္ယာလုပ္ငန္း၊ ေတာင္ယာလုပ္ငန္းတုိ႕ျဖင့္ အသက္ေမြးၾကသျဖင့္ေအးျမေသာ ေတာင္ေပၚေဒသတြင္ေန႕စဥ္ရႊံ႕မ်ား၊ ေျမမ်ားေပက်ံမႈကိုေတြ႕ႀကံဳၾကရ၏။ အနက္ေရာင္ကို ၀တ္ဆင္ထားျခင္းျဖင့္ ေပေရမႈကိုသက္သာေစ သည္။ အနက္ေရာင္သည္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ မူပုိင္အေရာင္သဖြယ္ျဖစ္ေနေပသည္။
ပြဲေနပြဲထုိင္ ၀တ္စံုမ်ားကိုလည္းအနက္ေရာင္ျဖင့္သာခ်ဳပ္လုပ္၀တ္ဆင္ၾက၏။ ၀တ္ဆင္ရာတြင္လည္း အဖုိးထုိက္တန္ေသာ အမ်ဳိးအ စားမ်ားကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ သကၠလပ္အနက္မ်ားကို၀တ္ဆင္ၾက၏။ ေရွးကအနက္ေရာင္ရွိေသာပိုး၊ ဖဲမ်ားကိုပင္၀တ္ဆင္ခဲ့ ၾက၏။ အမ်ဳိးသား၀တ္စံုသည္ ကာလတန္ဖုိးအားျဖင့္ က်ပ္ ၅၀၀၊ အမ်ဳိးသမီး၀တ္စံုသည္ က်ပ္ ၇၀၀ ေလာက္ရွိ၏။ ဤမွ်တန္ဖုိးရွိေသာ ပြဲေနပြဲ ထုိင္၀တ္စံုမ်ဳိးကို ဆင္ရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားပင္ တစ္စံုစီရွိေအာင္၀ယ္ထားၾက၏။
အမ်ဳိးသားေရာ အမ်ဳိးသမီး ၀တ္စံုမ်ားကိုပါမိမိတုိ႕ကိုယ္တုိင္မခ်ဳပ္ လုပ္တတ္သျဖင့္ ၀ယ္ယူၾကေလသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ အနက္ေရာင္ကိုညီညာစြာ၀တ္ဆင္ၾကသျဖင့္ ဂုဏ္တုဂုဏ္ၿပိဳင္မ်ားကင္း သည္ကိုေတြ႕ရေပသည္။
ေရွးအခါက ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ မိမိတုိ႕၀တ္ဆင္ေသာ အ၀တ္အစားအနက္ကိုကုိယ္တုိင္ရက္လုပ္၀တ္ဆင္ခဲ့ၾကသည္။ ၀ါကို ကိုယ္တုိင္စုိက္၍ ကိုယ္တုိင္ဖန္ကာကိုယ္တုိင္ဗုိင္းငင္ရသည္။ ၀ါခ်ည္ျဖင့္ပင္အထည္ရက္လုပ္ၾကသည္။ ၀ါခ်ည္ျဖင့္ရက္လုပ္ထားေသာ အျဖဴေရာင္ခ်ည္ထည္ကို အနက္ေရာင္ဆုိးယူၾကသည္။
အနက္ေရာင္ဆုိးပံုမွာ မဲနယ္ပင္၏အရြက္မ်ားကိုခူးယူ၍ ပံုးသုိ႕မဟုတ္ အုိးထဲတြင္ထည့္ကာေလးငါးညစိမ္ထားရသည္။ မဲနယ္ရြက္မ်ား ပုပ္လာေသာအခါ ထံုးျဖင့္ေရာ၍ေခ်ရသည္။ ေခ်ၿပီးေသာမဲနယ္ရြက္ကိုမူပစ္လုိက္သည္။ ထံုးႏွင့္မဲနယ္ရြက္တုိ႕ေရာနယ္ထားေသာ အရည္ကို အျဖဴေရာင္အျမႇဳပ္ထြက္သည္အထိေမႊေပးရသည္။ ထုိေနာက္ အနည္ထုိင္ေအာင္ထားၿပီး၊ အေပၚမွအရည္ၾကည္ကိုသြန္ထုတ္လုိက္သည္။ က်န္ရွိေသာအနယ္မွာ အနက္ေရာင္ရွိေလသည္။
တစ္ဖန္ ပအုိ၀္းအေခၚမံုးရြက္ (အေမြးရွိေသာအရြက္တစ္မ်ဳိး) ကိုျပာျဖင့္ေရာၿပီး သံုးညခန္႕စိမ္ရသည္။ ဤမံုးရြက္ကိုျပာျဖင့္ေရာၿပီး သံုးညခန္႕ေရစိမ္ရသည္။ သံုးညခန္႕ေရစိမ္ၿပီးေနာက္ မံုးရြက္မ်ားကိုအရည္ရေအာင္ ညႇစ္ယူ၏။ ထုိအရည္ကိုေစာေစာကျပဳလုပ္ထားေသာ အနည္းျဖင့္သံုးညခန္႕ျပန္စိမ္ရသည္။
ထုိအရည္ကိုတုတ္ေခ်ာင္းျဖင့္ေမႊ၍ အ၀ါေရာင္အရည္ျဖစ္လာပါက ေဆးဆုိႏုိင္ေလသည္။ ထုိသုိ႕တုတ္ေခ်ာင္းျဖင့္ေမႊရာတြင္ အရည္ မွာအ၀ါေရာင္ရွိေသာ္လည္း အျမႇဳပ္မွာအျပာေရာင္ရွိေလသည္။ တုတ္ေခ်ာင္းျဖင့္ေမႊရာတြင္ အျမႇပ္မထြက္ပါက အေရာင္းဆုိး၍မရေသးေပ။ ဤအရည္ကို ရေသာအခါ ရက္လုပ္ထားေသာ အျဖဴေရာင္အထည္ကို ေရျဖင့္ေလွ်ာ္ၿပီး အနက္ေရာင္ ေဆးဆုိးႏုိင္သည္။ တစ္ႀကိမ္ဆုိးၿပီးတုိင္းေရ ျဖင့္ေလွ်ာ္ရ၏။ ထုိေနာက္ ေနလွန္းရ၏။ ေျခာက္လာေသာအခါ ညေနတြင္ တစ္ခါျပန္ဆုိးၿပီး၊ ေရျဖင့္ေလွ်ာ္ကာ ေနတစ္ဖန္ျပန္လွန္းရသည္။ ဤသုိ႕ျဖင့္တစ္ေန႕လွ်င္ ႏွစ္ႀကိမ္ျဖင့္ ေလးရက္ရွစ္ႀကိမ္ ဆုိးရေပသည္။
အနက္ေရာင္အထည္ကိုရၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္းေဆးဆုိးသည့္လုပ္ငန္းမၿပီးေသးေခ်။ ပအုိ၀္းအေခၚ “ စြံ ” ပင္၏အေခါက္ကိုယူ၍၊ သံုးေရ တစ္ေရရေအာင္က်ဳိရသည္။ ထုိအရည္ကိုအေအးခံၿပီး အနက္ေရာင္ဆုိးၿပီးေသာအထည္ကိုဆုိးရသည္။ အေျခာက္လွန္းၿပီးေနာက္ ကၽြဲသားေရ ကုိအရည္က်ဳိၿပီး၊ ထုိကၽြဲသားေရရည္ျဖင့္ဆုိးရျပန္သည္။ ကၽြဲသားေရရည္ျဖင့္မစိမ္ခင္၊ သဲမပါေသာအေရာင္မဲြသည့္ရႊံ႕ထဲတြင္နစ္ၿပီးမွ ကၽြဲသားေရ ရည္ျဖင့္ ဆုိးပါကပို၍နက္ေသာအေရာင္ကိုရရွိသည္။
အနက္ေရာင္အထည္ကိုရၿပီးသည့္ေနာက္ ထုိအထည္ကိုေရေႏြးေငြျဖင့္ေပါင္းခံရသည္။ ေရေႏြးေငြ႕ျဖင့္ေပါင္းခံၿပီးအေျခာက္လွန္းရ၏။ ေျခာက္လာေသာအခါ ပထမဆံုးအနက္ေရာင္စဆုိးသည့္ အရည္ျဖင့္သံုးႀကိမ္ဆုိးရေသးသည္။ တစ္ခါဆုိးၿပီးတုိင္း အေျခာက္လွန္းကာ သံုးႀကိမ္ ဆုိးရသည္။ ဤအႀကိမ္မွာေနာက္ဆံုးအႀကိမ္ျဖစ္၏။ ဤအႀကိမ္ဆုိးၿပီးေသာအခါ ပိတုန္းေရာင္ကဲ့သုိ႕ေသာ အနက္ေရာင္အထည္ကိုရရွိေလသည္။
ေရွးအခါက မိမိတုိ႕၀တ္ဆင္ရန္အထည္မ်ားကိုလက္ျဖင့္ခ်ဳပ္လုပ္၀တ္ဆင္ၾက၏။ အထည္ခ်ဳပ္ရန္ ခ်ည္မ်ားကိုလည္းကိုယ္တုိင္ငင္ယူ ၾကသည္။ ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးတုိ႕ ဗုိင္းငင္ထားေသာခ်ည္မ်ားကိုယခုေခတ္အပ္ခ်ဳပ္စက္ျဖင့္ပင္ ခ်ဳပ္ႏုိင္သည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ေရွးအခါကပအုိ၀္းတုိင္း ရင္းသားတုိ႕ အနက္ေရာင္အထည္မ်ားကို၀တ္ဆင္ႏုိင္ေရးအတြက္ပင္ပန္းစြာ အဆင့္ဆင့္ေဆးဆုိးယူရေပသည္။ ယခုအခါတြင္မူ ေရွးကကဲ့သုိ႕ ပင္ပန္းစြာ ေဆးဆုိးမယူရေတာ့ဘဲ အနက္ေရာင္အထည္မ်ားကိုအလြယ္တကူ၀ယ္ယူရရွိႏုိင္သည္။
ရွမ္းျပည္ရွိ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာေပႏွင့္ဘာသာစကားမွာတစ္ေန႕တျခားမႈန္ ၀ါးေပ်ာက္ကြယ္ေနသည္။ ေျမျပန္႕ေနပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ားလႊမ္းမုိးလ်က္ရွိေနေပသည္။
အမ်ဳိးသားဝတ္စံု
အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ေဘာင္းဘီပြ၊ အေပၚအကၤ်ီ(တုိက္ပံုအကၤ်ီ) ကို၀တ္ဆင္ၾက၏။ ေဘာင္းဘီမွာ ရွမ္းေဘာင္ဘီႏွင့္တူေလသည္။ ေရွးက ေပါင္းေအာက္တြဲၿပီးအလြန္ပြေသာ ေဘာင္းဘီကို၀တ္ခဲ့ၾက၏။ ယခုေခတ္တြင္ သြားလာမႈလြယ္ကူေစရန္ ေဘာင္းဘီကိုခပ္က်ဥ္းက်ဥ္း ၀တ္လာၾကသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ အတြင္းတြင္အျဖဴေရာင္ရွိေသာရွပ္အကၤ်ီကိုအမ်ားဆံုး၀တ္ဆင္ၾက၏။ အျခားအေရာင္ကို၀တ္ဆင္ျခင္းမ်ား လည္းရွိေပသည္။ ခါးပတ္ပတ္ၿပီး ကြမ္းအစ္ထည့္ထားေသာ လြယ္အိတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပလုိင္းျပားကိုလည္းေကာင္းလြယ္ေလ့ရွိၾကသည္။
ေခါင္းေပါင္းကိုလည္းေပါင္းၾက၏။ ေရွးကဖဲေခါင္းေပါင္းကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသားမ်ားေပါင္းေသာေခါင္းေပါင္းမွာအရွည္ ၁၀ ေတာင္မွ ၁၂ ေတာင္ခန္႕အထိရွိေလသည္။ ယခုအခါ ေရွးက်ေသာလူႀကီးအခ်ဳိ႕ႏွင့္စာေဟာဆရာမ်ားသာေပါင္းၾကေတာ့၏။ ယခုအခါေခါင္း ေပါင္းအျဖစ္ ဖူးေစာင္မ်ားကိုေပါင္းၾကသည္။ အနီ၊ အ၀ါစသည့္ကြက္က်ားအဆင္မ်ဳိးကို ႏွစ္သက္ၾကသည္။အျခားအဆင္မ်ားကိုလည္း ဆင္ ယင္သံုးစြဲၾကေလသည္။
ယခုအခါအ၀ါေရာင္ကိုအမ်ားဆံုးႏွစ္သက္အသံုးျပဳၾကသည္ကိုေတြ႕ရ၏။ ေခါင္းေပါင္းစကိုေအာက္စုိက္ထားၿပီးေပါင္း ေလ့ရွိသည္။
အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ပြဲလမ္းသဘင္သို႕သြားေသာအခါ ေဘာ (၀ါ) ေငြျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ တစ္ေပခန္႕ရွိသည့္ေငြဓားလြယ္ကိုခါးပတ္ တြင္ ထုိးထားၾကသည္။ ေငြဓားလြယ္၏ အရုိးကိုဆင္စြယ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားၾကသည္။ ထုိေငြဓားလြယ္ကိုတုိက္ပံုအကၤ်ီ၏အျပင္ဘက္တြင္ ထုတ္ ထားၾကသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ထုိေငြဓားလြယ္ကိုပုိးႀကိဳးအစမ္းကိုက်စ္၍ခ်ည္ေႏွာင္ကာ ပခံုးတြင္သုိင္း၍လြယ္ထားၾက၏။
အမ်ဳိးသမီးဝတ္စံု
အမ်ဳိးသား၀တ္စံုသည္ ရွမ္းႏွင့္တူေသာ္လည္း အမ်ဳိးသမီး၀တ္စံုမွာ ရွမ္းအမ်ဳိးသမီး၀တ္စံုမ်ားႏွင့္မတူေပ။ တစ္မူထူးျခားေန၏။ ပအုိ၀္း တုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ အဖ၀ိဇၨာ၊ အမိနဂါးမမွဆင္းသက္လာသည္ဟုယံုၾကည္ထားၾကသျဖင့္ယခုထက္တုိင္ ဆင္ထံုးဖြဲ႕ေနေသာအမ်ဳိးသမီး ၀တ္စားဆင္ယင္ပံုသည္ နဂါးႏွင့္တူလွေပသည္။
ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီး၀တ္စံုတြင္ ေခါင္းေပါင္းအပါအ၀င္အဂၤါငါးရပ္ရွိေလသည္။ အနက္ေရာင္အေပၚ သင္တုိင္းအကၤ်ီ၊ အကၤ်ီလက္ရွည္ အနက္၊ လက္ေမာင္းစြပ္အနက္၊ ထဘီအနက္၊ ေျခသလံုးပတ္အနက္ စသည္ျဖင့္အဆင္သင့္၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ေျခသလံုးမွ မ်က္စိအထိႏွစ္ ဘက္လံုးတြင္ အနက္ရွိေသာအ၀တ္ျဖင့္ ပတ္ထားေလသည္။
ယင္း၏အထက္တြင္ထဘီအနက္ကိုဒူးေအာက္နားအထိလည္းေကာင္း၊ လံုခ်ည္ အေပၚတြင္သင္တုိင္းကိုထပ္၍လည္းေကာင္း၊ အေပၚဆံုးတြင္ ခါးတိုအကၤ်ီအနက္ကိုလည္းေကာင္းအဆင့္ဆင့္၀တ္ဆင္ထားေပသည္။ ဤသုိ႕ အထပ္ထပ္၀တ္စားဆင္ယင္မႈသည္ နဂါး၏အေၾကးခြံအသြင္ကိုေဆာင္သည္ဟုဆုိေလသည္။ ဆံထုိးအ၀ုိင္းႏွင့္အခၽြန္ႏွစ္ခုအနက္ အခၽြန္မွာ နဂါးမ၏အေမာက္ႏွင့္တူေစရန္ျဖစ္၏။ အ၀ိုင္းမွာ နဂါးမ၏မ်က္စိႏွင့္တူေစရန္ပင္ျဖစ္၏။
အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ဦးေခါင္းထက္တြင္ဆံပင္ကိုအလယ္တည့္တည့္တြင္လည္းေကာင္း၊ အနည္းငယ္ေစာင္း ၍လည္းေကာင္းထံုးထားၾက ၏။ ဤသုိ႕ထံုးျခင္းမွာဘုရား၊ တရားကို ဦးထိပ္ထားသည့္သေဘာပင္ျဖစ္၏။ ဦးေခါင္းကိုတဘက္ဖူးေစာင္ျဖင့္ေပါင္းထားၾကသည္။ ေရွးကမူ ပိုးထည္ကိုသံုးၾက၏။ ပိုးထည္တဘက္ကို ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား၌သာေပါင္းတတ္ၾကသည္။ ထုိပိုးထည္တဘက္မွာ အရွည္ငါးေတာင္ခန္႕ရွိ၏။ ေရွး က အညိဳရင့္ေရာင္ ကတၱီပါတဘက္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ သိုးေမႊးျဖင့္ရက္လုပ္ထားေသာတဘက္ကုိလည္းေကာင္း သံုးခဲ့ၾကသည္။ ယခုအခါ အဆင္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိ ေပၚပင္တဘက္မ်ားကိုအသံုးျပဳေလသည္။
ဦးေခါင္းေပၚတြင္ေခါင္းေပါင္း၊ တဘက္ေပါင္းထားသည့္ျပင္၊ “ ကတူဆဲ့ ” ေခၚ ဆံထိုးႏွစ္ခုကိုလည္းစိုက္ထုိးထားၾကသည္။ တစ္ခုမွာ ငွက္ေပ်ာဖူးပံုသ႑ာန္ေဆာင္၍ တစ္ခုမွာ ကြမ္းသီးအရြယ္ရွိအလံုးျဖစ္ေလသည္။ ငွက္ေပ်ာ္ဖူးပံုသ႑ာန္ဆံထုိးကို မိခင္နဂါးမ၏အေမာက္သ ဖြယ္အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ကြမ္းသီးလံုးပံုဆံထုိးကိုနဂါးမ၏မ်က္လံုးအျဖစ္လည္းေကာင္း ရည္ရြယ္၍ ဆင္ယင္ၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ဆံထုိးကို ပြဲလမ္းသဘင္ရွိေသာအခါမွသာ ဆံထုိးတြင္ထုိးစုိက္ဆင္ယင္ၾကသည္။ ဆံထုိးကို ပန္းခက္ပန္းႏြယ္မ်ားျဖင့္ေဖာ္ထား၏။
ေရွးကေငြဆံထုိးကို၀တ္ဆင္ၾက၏။ ေငြဆံထုိးမွာအေလးခ်ိန္ႏွစ္က်ပ္သားခန္႕ရွိသည္။ ေငြဆံုထုိးကိုေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္သူမ်ားက ၀တ္ဆင္ၾကသည္။ ယခုအခါတြင္ေရႊဆံထုိးမ်ားကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကေတာ့၏။ ငွက္ေပ်ာ္ဖူးပံုသ႑ာန္ဆံထုိးအခၽြန္ေရႊအေလးခ်ိန္သံုးက်ပ္သားမွ သံုးက်ပ္ခြဲအထိရွိေလသည္။ ကြမ္းသီးလံုးပံု ဆံထုိးမွာ ေရႊငါးမူးသားခန္႕ရွိေလသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ငွက္ေပ်ာဖူးသ႑ာန္ရွိ ေသာ ဆံထုိးကို “ ဆံထုိးရွည္ ” ဟုလည္းေကာင္း၊ ကြမ္းသီးလံုးပံုသ႑ာန္ရွိဆံထုိးကို “ ဆံထုိးတုိ ” ဟုလည္းေကာင္းေခၚေလသည္။ ဆံုထုိး မ်ားကိုေရႊအနီေရာင္တင္ထားေလသည္။
ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ား၏နားတြင္ ေရႊနားေတာင္း၊ ေရႊျပားလိပ္နားေတာင္းတုိ႕ကို ပန္ဆင္ထားၾက၏။ “ နားေတာင္း ” ကို ပအုိ၀္းတုိင္း ရင္းသားတုိ႕က “ ေပလာထူ ” ဟုေခၚသည္။ “ ေပလာ ” ေခၚ နားေတာင္းကို အခ်ဳိ႕ကေရႊျပားျဖင့္ျပဳလုပ္ၿပီး၊ အခ်ဳိ႕ကေရႊျပားလိပ့္သ႑ာန္အပြ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေရႊျပားမွာ အလ်ားတစ္ေပခန္႕ရွိၿပီး၊ အနံ တစ္လက္မခန္႕ရွိေလသည္။ ေရွးအခါက အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ နားေပါက္က်ယ္သ ျဖင့္ ေရႊျပားလိပ္နားေတာင္းကိုပန္ဆင္ၾက၏။ နားေပါက္က်ဥ္းသူမ်ားမွာ နားသန္သီးကိုသာပန္ဆင္ၾက၏။
“ ေပလာထူ ” ေခၚ နားေတာင္းကိုျပဳလုပ္ၾကေသာေရႊမွာ ပုရပိုက္ေရႊျဖစ္သည္။ နားေတာင္းတစ္ဘက္လွ်င္ ေျခာက္က်ပ္သားခန္႕ရွိ ေလသည္။ အခ်ဳိ႕ကနားေတာင္းေအာက္တြင္ နားသန္သီးကိုဆက္ဆြဲၾကေသး၏။ နားသန္သီးမွာႏွစ္က်ပ္သားခန္႕ရွိေလသည္။ အခ်ဳိ႕ေငြေၾကး ခ်မ္းသာသူမ်ားမွာ နားတစ္ဘက္လွ်င္ နားသန္သီးသံုးခုအထိဆြဲတတ္ၾကသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္နားေတာင္းက ေျခာက္က်ပ္သား၊ နားသန္သီးသံုး ခုက ေျခာက္က်ပ္သား၊ ေပါင္းဆယ္ႏွစ္က်ပ္သားခန္႕ဆြဲၾကသည္။ ေလးလံလြန္းသျဖင့္ အေနအထုိင္က်ဥ္းက်ပ္ေစ၏။ သို႕ေသာ္လည္းျမတ္စြာ ဘုရား၏ တရားေတာ္ကိုနားမွအစဥ္ပန္ဆင္သည့္သေဘာျဖင့္ အျမတ္တႏုိးပန္ဆင္ၾကသည္။
ဤသို႕ေရႊလိပ္နားေတာင္းမ်ား၊ နားသန္သီးမ်ား၀တ္ဆင္ထားျခင္းသည္ အေနအထုိင္က်ဥ္းက်ပ္ေစသျဖင့္ ေပလိပ္သ႑ာန္ အပြနား ေတာင္းကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကေတာ့သည္။ အခ်ဳိ႕မွာ နားရြက္အေပါက္ေဟာင္းေလာင္းျဖစ္ေနသျဖင့္ ၿမိဳ႕ေပၚေဆးရံုမ်ားသို႕တက္၍ျပန္ခ်ဳပ္ၾက၏။
ေရွးကအမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ေငြလက္ေကာက္မ်ားကို၀တ္ဆင္ၾက၏။ ေငြလက္ေကာက္မွအလံုးေရာအျပားပါရွိေလသည္။ ေရွးက လက္ႏွစ္ဘက္စလံုးတြင္ တစ္လက္မခန္႕ရွိေသာ ေငြလက္ေကာက္ကို၀တ္ဆင္ၾကသည္။ လက္တစ္ဘက္လွ်င္ ေလးခုခန္႕၀တ္ဆင္ေလသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္အမ်ဳိးသမီးမ်ား စပါးေထာင္းလွ်င္ ေငြလက္ေကာက္မ်ားကို ထိခုိက္ပြတ္တုိက္သံကို ၾကားေနရတတ္သည္။ ယခုအခါေငြလက္ေကာက္ ၀တ္ဆင္ျခင္းကိုမေတြ႕ရေတာ့ေခ်။ ေငြလက္ေကာက္အစား ေရႊလက္ေကာက္မ်ား၀တ္ဆင္လာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။
ေရွးအခါက အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ေျခသလံုးအထက္ဒူးဆစ္ေအာက္နားတြင္ “ ေတာင္ခံ ” ေခၚ ေဘာ္ေျခက်င္းမ်ားကို၀တ္ဆင္ၾက၏။ ေတာင္ခံမွာ တစ္လက္မခန္႕ရွိေသာေငြ (၀ါ) ေဘာ္ျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာအကြင္းျဖစ္၏။ ထုိေငြကြင္းမွာ တစ္ကြင္းလွ်င္ငါးမတ္သားမွ ႏွစ္က်ပ္ သားခန္႕အထိရွိ၏။ ထုိေငြကြင္းမ်ားကို ႀကိဳးျဖင့္သီကာ ၀တ္ဆင္ၾကေလသည္။ ေျခတစ္ဘက္လွ်င္ ႀကိဳးျဖင့္သီထားေသာကြင္းတစ္ကြင္းမွ ႏွစ္ကြင္းထိ၀တ္ဆင္ၾက၏။ ယင္းေျခက်င္းမ်ားမွာ ေျခႏွစ္ဘက္လွ်င္ ႏွစ္ပိႆာမွ ႏွစ္ပိႆာခြဲအထိရွိေလသည္။ ေတာင္ခံေခၚ ေငြေျခက်င္းမ်ား ကို ၀တ္ဆင္ထားလွ်င္ လမ္းေလွ်ာက္ရာ၌ ေလးလံၿပီးခရီးၾကန္႕ၾကာေစ၏။
ထုိ႕ေၾကာင့္ေခတ္သစ္ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ေလးလံလြန္း၍ ၀တ္ဆင္ျခင္းမျပဳၾကေတာ့ေပ။ ေငြေျခက်င္းအစား ဒန္ေျခက်င္းႏွင့္ “ ဗုိလ္ပြားႀကိဳး ” ေခၚခ်ည္ႀကိဳးကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကေတာ့၏။ ေတာင္ခံကိုေရွးက်ေသာ ေက်းရြာမ်ား၌လည္းေကာင္း၊ ပြဲလမ္းသဘင္ရွိေသာ အခါမ်ား၌လည္းေကာင္း အခ်ဳိ႕၀တ္ဆင္ေနၾကေပေသးသည္။
မႈန္နံ႕သာလိမ္းျခယ္ျခင္း
ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ မ်က္ႏွာလိမ္းျခယ္မႈ အလွအပအတြက္အသံုးျပဳမႈမ်ားမွာ မထူးျခားလွေပ။ ျခယ္သမႈအလွထက္ သဘာ၀ အလွကိုသာမက္ေမာၾကဟန္တူသည္။ ႏႈတ္ခမ္းနီဆုိးေဆးႏွင့္ မုိးပြင့္ (စႏုိး) မိတ္ကပ္မ်ားေလာက္ကိုသာသံုး၏။ ႏႈတ္ခမ္းနီဆုိးေဆးျဖင့္ ပါးအုိ႕မ်ား နီေနေအာင္ဆုိးထားတတ္ၾကသည္။ ပါနီဆုိးျခင္းကို ပင္လံု၊ လြိဳင္လင္ေဒသပတ္၀န္းက်င္ရွိ ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ႏွစ္ၿခိဳက္စြာ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ အပ်ဳိေဖာ္၀င္စကပင္ စတင္၍အၿမဲမျပတ္ပါးနီဆုိးၾကသျဖင့္ အသက္သံုးဆယ္နီးပါးတုိင္ ပါးအုိ႕မ်ားနီေနတတ္ေလသည္။
ယုဝတီပံုစံ
ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ “ ယု၀တီ ” ပံုစံဟုေခၚေသာ ေခတ္သစ္ပံုစံသည္ (၁၉၆၆) ခုႏွစ္ေလာက္ တြင္ တီထြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ဖူးသည္။ ေခတ္သစ္ယု၀တီပံုစံတြင္ အကၤ် ီအေရာင္မွာအနက္ပင္ျဖစ္၏။ သို႕ေသာ္ကိုယ္ေရာလက္ေရာရွည္ၿပီး ရွပ္အ ကၤ် ီပံုစံႏွင့္ တူသေယာင္ေယာင္ရွိေလသည္။ ၾကယ္သီးအျဖဴမ်ားကို ရင္ကြဲေရွ႕တည့္တည့္တြင္ တပ္ဆင္ထား၏။ ထဘီမွာအနက္ေရာင္ပင္ျဖစ္ ေလသည္။ မိရိုးဖလာသင္တုိင္း၊ ထဘီမ်ားကိုသာ၀တ္ဆင္ၾကသျဖင့္ ေခတ္သစ္ယု၀တီပံုစံသည္ ေခတ္ေဟာင္းရုိးရာပံုစံကိုမထုိးေဖာက္ႏုိင္ဘဲ တျဖည္းျဖည္းေပ်ာက္ကြယ္သြား၏။
အမ်ဳိးသားမ်ား၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမွာကြာျခားခ်က္မရွိေသာ္လည္း အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမွာမ်ဳိးႏြယ္အလုိက္ အနည္း ငယ္ကြာျခားမႈရွိေလသည္။ မုိင္ကုိင္ၿမိဳ႕နယ္ “ ေခးအံုရြာ ” ရွိေငြေတာင္သူေခၚ ပအုိ၀္းမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားရွိ၏။ ေငြေတာင္သူ ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ေခါင္းေပၚတြင္ ရစ္ပတ္ထားေသာ တဘက္(ေခါင္းေပါင္း)၏ အနားစြန္တြင္ ေငြထည္မ်ားကိုခ်ိတ္ဆြဲထားေလသည္။ ေငြေတာင္သူ ပအုိ၀္းအမ်ဳိး သမီးမ်ားသည္ အကၤ် ီလက္ရွည္မ၀တ္ဘဲ သီးျခားျပဳလုပ္ထားေသာ လက္ေမာင္းစြပ္ကိုစြပ္၍ ႀကိဳးျဖင့္ခ်ည္ေႏွာင္ထားသည္။ လက္၀တ္ရတနာ မ်ားကိုလည္း ေငြမ်ားျဖင့္သာျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည္။ ေငြေတာင္သူမ်ားမွာ အမည္ႏွင့္လုိက္ေအာင္ ေငြထည္မ်ားကိုသာမက္မက္ေမာေမာဆင္ယင္ သံုးစြဲၾကေလသည္။
လက္ဝတ္ရတနာ
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လက္၀တ္ရတနာမ်ားကိုလည္း ၀တ္ဆင္ၾက၏။ အထူးသျဖင့္ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားရွိေသာအခါတြင္ ပို၍ ၀တ္ဆင္ၾကသည္ကို ေတြ႕ရေပသည္။ ေက်ာက္နီ၊ ပတၱျမားစသည့္ရတနာမ်ားကိုႏွစ္ၿခိဳက္စြာ၀တ္ဆင္ၾက၏။
အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ ေရႊလက္ေကာက္၊ ေငြလက္ေကာက္မ်ားကို ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္၀တ္ဆင္ၾကသည္။ လက္စြပ္မ်ားကိုမူ အမ်ဳိးသား ေရာ၊ အမ်ဳိးသမီးပါ၀တ္ဆင္ၾကသည္။
လက္စြပ္မ်ားကို တစ္ကြင္း၊ ႏွစ္ကြင္းမွ သံုးကြင္းအထိ၀တ္ဆင္ၾကေလသည္။ ႂကြား၀ါသည္ဟုဆုိႏုိင္ေသာ္ လည္း စင္စစ္ေသာ္ကား ၎တုိ႕၏ယဥ္ေက်းမႈပင္ျဖစ္ေပသည္။ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ေရႊထည္၊ ေငြထည္မ်ားကိုအမ်ားျမင္သာေအာင္၀တ္ ဆင္ၾကေသာ္လည္း ဓားျပတုိက္မႈမ်ား၊ ခုိးမႈမ်ားေပၚေပါက္ျခင္းမရွိေပ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ရုိးသားေျဖာင့္မတ္ၾကသည္ဟု ဆုိရေပမည္။
အျခားဝတ္စားဆင္ယင္မႈ
အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ညႇပ္မိနပ္စီးသူနည္း၍ ဘြတ္ဖိနပ္၊ ရႈးဖိနပ္မ်ားကိုသာစီးၾကေလသည္။ ပင္လံုၿမိဳ႕နယ္၊ စန္းသန္းေတာင္တြင္ေန ထုိင္ၾကေသာ ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသမီးအခ်ဳိ႕မွာဘြတ္ဖိနပ္ကိုစီးတတ္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသားေရာ၊ အမ်ဳိးသမီးပါ မိမိတုိ႕စီးနင္းေသာ ဖိနပ္မ်ားေအာက္ တြင္ သံဘုလံုးငယ္ေလးမ်ားကိုရုိက္ထားတတ္ၾကသည္။ ဖိနပ္တြင္ သံဘုလံုးငယ္မ်ားရုိက္ထားျခင္းျဖင့္ ဖိနပ္ေအာက္ခံသည္ အလြယ္တကူမ ကုန္ႏုိင္ေပ။
ထုိ႕ျပင္ရြံ႕ႏြံထူထပ္ေသာေတာင္ေပၚေဒသတြင္ တစ္ေနရာမွတစ္ေနရာသို႕ သြားလာရန္အထူးေကာင္းမြန္၏။ ေခ်ာေမြ႕ေသာေျမျပင္ တြင္လည္း သံခၽြန္မ်ား ကုပ္တြယ္ထားသျဖင့္မေခ်ာ္လဲႏုိင္ေပ။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕စီးေလ့ရွိေသာ “ ခံဖာကေရာက္ ” ေခၚသစ္သားခံုဖိနပ္တစ္မ်ဳိးလည္းရွိေလသည္။ ယင္းကိုခ်ယ္ရီသားျဖင့္ အမ်ားဆံုးျပဳလုပ္ေလ့ရွိ၏။ သစ္တံုးကိုထြင္းထုထားျခင္းျဖင့္ အျမင့္သံုးလက္မခန္႕ရွိေလသည္။ ထုိခံုဖိနပ္သဲႀကိဳးကိုမူ ေမာ္ေတာ္ကားတာယာ (၀ါ) သားေရတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကိုသံုးၾက၏။ ဤဖိနပ္မ်ားေအာက္တြင္လည္း သံဘုလံုးငယ္ေလးမ်ားကို ရုိက္ထားတတ္ၾကသည္။ ဤသစ္သားခံုဖိနပ္ ကို မုိးရာသီ၌သာအသံုးမ်ား၏။ မုိးရာသီေစ်းေန႕မ်ားတြင္ ယင္း “ ခံဖာကေရာက္ ” ေခၚ ခံုဖိနပ္ေရာင္းသူမ်ားႏွင့္ ျပဳျပင္သူမ်ားကိုပါ ေတြ႕ရတတ္ ေလသည္။ ဤ “ ခံဖာကေရာက္ ” ေခၚ သစ္သားခံုဖိနပ္မ်ဳိးကို အမ်ဳိးသားေရာ၊ အမ်ဳိးသမီးပါ စီးနင္းၾကေလသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ဦးထုပ္မ်ားကိုေဆာင္းေလ့ေဆာင္းထမရွိတတ္ၾကေပ။ အမ်ဳိးသားမ်ားသာ အခ်ဳိ႕ေဆာင္းၾက၏။ အမ်ား အားျဖင့္ ၀ါးခေမာက္ကိုသာေဆာင္းၾကေလသည္။ ၀ါးခေမာက္မွာလည္းမိမိတုိ႕ကိုယ္တုိင္ျပဳလုပ္တတ္ၾက၏။
ပအုိ၀္းအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ေတာင္ယာသြားေသာအခါတြင္လည္းေကာင္း၊ ေစ်း၊ ခရီးသြားေသာအခါတြင္လည္းေကာင္း “ေတာင္ျပား” ေခၚ ပလုိင္းျပားကိုစလြယ္သိုင္း၍ လြယ္ထားတတ္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကမူ “ ေဖာ့ ” ေခၚ ပလုိင္းအလံုးမ်ားကိုေခါင္းေပၚတြင္ခ်ိတ္၍ လည္းေကာင္း၊ စလြယ္သုိင္း၍လည္းေကာင္း လြယ္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးအသံုးျပဳၾကေသာ ပလုိင္းမ်ားသည္လည္း မိမိတုိ႕ကိုယ္ တုိင္ရက္လုပ္ၾကသည္။ အမ်ဳိးသားမ်ားသာ ရက္လုပ္ၾက၏။
လက္မႈပညာႏွင့္ဗိသုကာပညာ
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လက္မႈပညာအေနျဖင့္ေန႕စဥ္သံုးပစၥည္းမ်ားကိုသာျပဳလုပ္ၾကသည္။ လယ္ယာၿခံေျမသံုးပစၥည္းမ်ားကို ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ႏြားလွည္းျပဳလုပ္ျခင္း၊ အိမ္ေဆာက္လုပ္ျခင္း၊ အိမ္တြင္းသံုးျဖစ္ေသာေတာင္း၊ ပလံုး၊ ပလုိင္း၊ ထရံမ်ား၊ မီးဖုိေဆာင္သံုးေျမအုိး ေျမခြက္မ်ားကိုေဒသရပ္ရြာအလုိက္ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေဒသသံုးအတြက္သာ အမ်ားအားျဖင့္ထုတ္လုပ္ၾက၏။ စီးပြားျဖင့္ တင္ပို႕ေရာင္းခ်ရန္အ တြက္ မလုပ္ကိုင္ၾကေပ။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕ လက္မႈပညာျဖစ္သည့္ ပန္းထိမ္မွာလည္း အလြန္လက္ရာေျမာက္လွသည္ကိုေတြ႕ရ၏။ ပန္းထိမ္ပညာကို ေရွးဘုိးေဘးစဥ္ဆက္ကပင္ တက္ေျမာက္ခဲ့ၾကသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ပန္းထိမ္လက္ရာကို ဆံထုိး၊ နားေတာင္း၊ လက္စြပ္၊ လက္ေကာက္ စေသာ လက္၀တ္ရတနာမ်ားကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အကဲခတ္ႏုိင္သည္။ ဆံထုိး၊ လက္ေကာက္၊ လက္စြပ္မ်ားေပၚတြင္ ေဖာ္ထား သည့္ ပန္းခက္ ပန္းလက္မ်ား၊ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း၊ ဘုရားတန္ေဆာင္းတုိ႕တြင္ျပဳလုပ္ထားသည့္ ပန္းခက္ပန္းလက္မ်ားကို အံ့ဘနန္းေတြ႕ ျမင္ႏုိင္ေပသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ဗိသုကာပညာလည္းတတ္ေျမာက္ေၾကာင္း၊ တစ္ခ်ိန္က၎တုိ႕ေနထုိင္ခဲ့သည္ဟုယူဆေသာသု၀ဏၰ ဘုမၼိသထံုၿမိဳ႕ရုိးပ်က္ႀကီးက သက္ေသခံေနေပသည္။ ေစတီပုထုိးကိုလည္း တည္ေဆာက္ႏုိင္ၾကသည္။ ဆီဆုိင္ၿမိဳ႕ေခၚ သထံုေလးတြင္ ခြန္ေမာင္သာႏွင့္ ခြန္ႏုိင္ညီအစ္ကိုႏွစ္ဦး၏ သခၤ်ဳိင္းအုတ္ဂူသည္လည္း၊ လက္ရာေျမႇာက္လွသည္ကိုယေန႕တုိင္ေတြ႕ႏုိင္ေပသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္း ရင္းသားတုိ႕ အႏုပညာမွန္သမွ်၏ ေနာက္ခံပံုရိပ္သည္ သု၀ဏၰဘုမၼိသထံုျပည္ျဖစ္သည္ဟုဆုိက မွားမည္မထင္ေပ။
ေရွးအခါက မိမိတုိ႕၀တ္ထားေသာ အ၀တ္အစားမ်ားကို ကိုယ္တုိင္လက္ျဖင့္ရက္လုပ္ၾကသည္။ ကိုယ္တုိင္၀ါဖန္သည္။ ကိုယ္တုိင္ဗုိင္း ငင္သည္။ ကိုယ္တုိင္ရက္သည္။ ကိုယ္တုိင္ေဆးဆုိးသည္။ ကိုယ္တုိင္လက္ျဖင့္ခ်ဳပ္သည္။ လြယ္အိတ္၊အမ်ဳိးသမီးမ်ားေခါင္းေပၚတြင္ေပါင္းသည့္ တစ္ဘက္စသည္မ်ားကိုလည္း လက္ျဖင့္ပင္ရက္လုပ္ၾကသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လက္မႈပညာ၌လည္း ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ သည္ဟုဆုိႏုိင္ေပသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ပန္းထိမ္လုပ္ငန္းကိုလည္းလုပ္ကိုင္ၾက၏။ သုိ႕ေသာ္နည္းေလသည္။ ေရႊထည္ေရာ၊ ေငြထည္ပစၥည္း မ်ားကိုပါ လုပ္ကိုင္ၾကေလသည္။ ေငြထည္ပစၥည္းမ်ားတြင္ ေငြဖလား၊ ေငြထံုးဘူး၊ ဘာသာေရးဆုိင္ရာေငြထည္ပစၥည္းမ်ားေလာက္ကိုသာျပဳ လုပ္ခုိင္းၾက၏။ ေငြထည္ပစၥည္းမ်ားကို ျခဴးပန္းႏြယ္ပန္း၊ ကႏုတ္ပန္း၊ ယိုးဒယားပန္းမ်ားပါေအာင္ ျပဳလုပ္ႏုိင္ၾကသည္။ ေရႊထည္မ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီးဆံထုိးမ်ား၊ လက္စြပ္မ်ား “ ေပလာ ” ေခၚနားေတာင္းမ်ား၊ လက္ေကာက္မ်ားေလာက္ကိုသာျပဳလုပ္ၾက၏။ ပအုိ၀္းပန္းထိမ္မ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ အဆင္တန္ဆာျဖစ္ေသာဆံထုိးမ်ား၊ နားေတာင္းမ်ား၊ လက္စြပ္မ်ားေလာက္ကိုသာျပဳလုပ္ၾကေလသည္။ အမ်ဳိးသမီးဆံထုိးမ်ားျပဳလုပ္ရာတြင္ အထူးလက္ရာေျမာက္လွ၏။ အျခားပန္းထိမ္ဆရာမ်ားျပဳလုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိၾကေပ။ ဆံထုိးမ်ားျပဳလုပ္ရာ၌ကၽြမ္း က်င္သူမ်ားပင္ ဆံထုိးတစ္ခုကိုငါးရက္ခန္႕ၾကာ၏။ ေရႊထည္မ်ားကိုအမ်ားအားျဖင့္ အနီေရာင္တင္ထားၾကသည္။
လက္သမားအလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးသူဟူ၍ မရွိသေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။ အိမ္မ်ား၊ တဲမ်ား ေဆာက္ေတာ့မည္ဆုိပါက မိသားစုစိတ္ ဓာတ္ျဖင့္ ၀ုိင္း၀န္းေဆာက္လုပ္ၾကသည္။
စာေပ
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္ကုိယ္ပုိင္စာေပသီးျခားရွိသည္။ သီးျခားစာေပရွိေသာ္လည္း ဖတ္တတ္သူနည္းလွသည္။ ပအုိ၀္းစာေပ သည္ ကရင္စာေပထက္ပင္ ေရွးဦးက်သည္ဟုဆုိ၏။ ပအုိ၀္းစာေပျဗဟၼီအကၡရာပြားျဖင္ၿပီး၊ ေရွးေဟာင္းျမန္မာအကၡရာအသတ္၊ အစပ္မ်ားႏွင့္ နီးစပ္သည္။ စာမူမွာ (၂) မ်ဳိးကြဲလ်က္ရွိ၏။ ၎တုိ႕မွာ ရွမ္းျပည္မူ (ေတာင္ႀကီး) ႏွင့္အလံတစ္ရာမူ (သထံုႀကီး) တုိ႕ျဖစ္သည္။ စာအားျဖင့္ ေရးသားျခင္းထက္ လကၤာျဖင့္ေရးသားျခင္းကိုပို၍ႏွစ္သက္ၾကသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္ အကၡရာအထူးအျခားမရွိေပ။ ျမန္မာအကၡရာကိုသာယူၿပီးသံုးစြဲခဲ့၏။ အကၡရာတီထြင္မႈမျပဳဘဲ ႏွစ္ေပါင္း ၾကာရွည္စြာသံုးစြဲခဲ့သည္မွာ ယေန႕တုိင္ပင္ျဖစ္၏။ ျမန္မာဗ်ည္းသရမ်ားကိုပင္သံုးစြဲသည္။ သရမ်ားကို ပအုိ၀္းအသံထြက္ႏွင့္ညီေအာင္ ျပန္လည္ တီထြင္၍သံုးစြဲၾကသည္။ ထုိ႕ျပင္ပအုိ၀္းစာေပသည္ ျမန္မာစာေပ ပင္မမွ ခြဲထြက္ေသာ စာေပအခက္အလက္တစ္ခုဟုဆုိႏုိင္သည္။ သုိ႕ေသာ္ “သ၊စ၊ရ” တုိ႕သည္ ျမန္မာအသံထြက္ႏွင့္မတူေပ။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕က၊ “သ” ကို “စ” ဟုလည္းေကာင္း၊ “စ” ကို “က်” ဟုလည္း ေကာင္း၊ အသံထြက္ေလသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ မြန္အသံထြက္ပံုႏွင့္တူေလသည္။ “ရ” ကို (Ra) သံျဖင့္ ေျပာၾကေရးၾက၏။
ပအုိ၀္းစာေပတြင္ ေလာကုတၱရာစာေပက ပုိ၍မ်ား၏။ လူမႈေရးစာေပနည္းေလသည္။ သုိ႕ေသာ္ေလာကီဆုိင္ရာက်မ္းမ်ား၊ ေဗဒင္၊ နကၡတ္၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးစာေပမ်ားကိုလည္း ပအုိ၀္းစာေပတြင္ေတြ႕ႏုိင္ေပသည္။ ေလာကုတၱရာႏွင့္ပတ္သက္ေသာေကာင္းႏုိးရာရာ ပါဠိ စာမ်ားကို ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားက ပအုိ၀္းဘာသာသို႕ျပန္ဆုိေရးသားၾက၏။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပအုိ၀္းစာေပကိုဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ဦးပဥၥင္းမ်ား၊ ရဟန္း လူထြက္မ်ားကသာ အမ်ားဆံုးေရးသားျပဳစုၾကေပသည္။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းထြက္သာမန္အရပ္သားမ်ား၊ စာေပလုိက္စားေသာ အရပ္သားမ်ား လည္း ေရးသားျပဳစုၾက၏။ ပအုိ၀္းစာေဟာဆရာမ်ား၊ သာမန္အရပ္သားမ်ားသည္ စတုိလကၤာသြားျဖင့္သာ ေရးသားဖြဲ႕ဆုိၾကသည္။ ယခုအခါ ေက်းဇူးရွင္အလံတရာဆရာေတာ္ဘုရားသည္ ပိဋိကတ္သံုးပံုကို ပအုိ၀္းဘာသာသုိ႕အားထုတ္ျပန္ဆုိေနသည္။
ေတာင္တြင္းၿမိဳ႕ ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီးတြင္ ရွမ္းျပည္မူ (ေတာင္ႀကီး) စာကိုပံုႏွိပ္ေသာ ပအုိ၀္းစာေပပံုႏွိပ္စက္ရွိ၏။ ထုိပံုႏွိပ္စက္ သည္ ပအုိ၀္းစာေပသာမက ျမန္မာ၊ ရွမ္းဘာသာမ်ားျဖင္လည္း ပံုႏွိပ္ေပးေလသည္။ ေရွးကမူ ပအုိ၀္းစာကို ေပ၊ ပရပိုက္မ်ားေပၚတြင္ေရးၾက၏။ ေနာင္တြင္ ရွမ္းစကၠဴကိုေခါက္၍ ႏွစ္ဘက္စလံုးတြင္ေရးၾက၏။
စာေပေခတ္သံုးေခတ္
ပအုိ၀္းစာေပကို ေခတ္သံုးေခတ္ပိုင္းျခားႏုိင္သည္။ ပထမေခတ္မွာ သထံုျပည္ မင္းဆက္မ်ားထြန္းကားခ်ိန္ျဖစ္၏။ ဒုတိယေခတ္မွာ သထံုကေလးေခၚရွမ္းျပည္နယ္ဆီဆုိင္ၿမိဳ႕ကို ျပန္လည္အစပ်ဳိးခ်ိန္ျဖစ္၏။ တတိယေခတ္မွာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ကာလပင္ျဖစ္သည္။
ပထမေခတ္
ပအုိ၀္းစာေပမွာ အေနာ္ရထာမင္းႏွင့္ အၿပိဳင္သထံုဘုရင္မႏူဟာမင္းဆက္မ်ား လက္ထပ္ကပင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္းသိရသည္။ သုိ႕ေသာ္ ထုိေခတ္ကစာေပအေထာက္အထားမ်ားကို အလြယ္တကူမေတြ႕ႏုိင္ေတာ့ေပ။ ပအုိ၀္းသက္ႀကီး၀ါႀကီးမ်ား၏ အဆုိအရ ပအုိ၀္းစာေပ ပထမေခတ္သည္ မႏူဟာမင္းဆက္ ျပတ္သြားသည္မွစ၍ ဖရိုဖရဲျဖစ္ကာတိမ္ေကာသြားရသည္ဟုဆုိ၏။
ဒုတိယေခတ္
သကၠရာဇ္ (၄၁၉) ခုႏွစ္တြင္ သထံုျပည္ကိုအေနာ္ရထာမင္းလာေရာက္တုိက္ခုိက္၍ သထံုျပည္ပ်က္သြား၏။ သထံုျပည္ပ်က္သြား ေသာအခါ ပအုိ၀္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အထက္ျမန္မာျပည္ အရပ္ရပ္သို႕ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားသည္။ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းသုိ႕ အမ်ားဆံုးပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိၾက၏။ အခ်ဳိ႕လည္း နယ္စပ္ကိုေက်ာ္လ်က္ယုိးဒယားသို႕၀င္သြားၾက၏။ သထံုတစ္၀ုိက္၊ ဖားအံတေၾကာတြင္ က်န္ရစ္သည္လည္းရွိၾကသည္။
၎တုိ႕အနက္ ရွမ္းျပည္ေရာက္အုပ္စုမ်ားမွာ ပအုိ၀္းစာေပ ဒုတိယေခတ္ကို တည္ေထာင္သူမ်ားပင္ျဖစ္ၾကသည္။ ဤအုပ္စုသည္ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းတြင္ သထံုကေလး (ယခုဆီဆုိင္ၿမိဳ႕) ကိုတည္ေထာင္ခဲ့ၾက၏။ သထံုကေလးေခၚ ဆီဆုိင္ၿမိဳ႕ကိုတည္ေထာင္ရာတြင္ ပအုိ၀္း ဘာသာျဖင့္ ကမၸည္းစာတမ္းမ်ားေရးထုိးခဲ့ၾကသည္ဟုဆုိသည္။ သုိ႕ေသာ္ထုိစာတမ္းမ်ား၊ ကမၸည္းမ်ား၊ မွတ္တမ္းမ်ားကို ယခုအခါမေတြ႕ရ ေတာ့ေခ်။ ၎တုိ႕ကိုေတြ႕ရပါမူ ပအုိ၀္းစာေပသမုိင္းကိုေဖာ္ထုတ္ႏုိင္မည္ျဖစ္ေပသည္။
ပအုိ၀္းစာေပ ဒုတိယေခတ္ကိုစတင္ပ်ဳိးေထာင္ေပးသူမွာ အင္းေလးေဒသ နန္းပန္ရြာေတာင္ဘက္ရွိ ေက်းဇူးရွင္ မုိင္းပ်ဳိးဂုိဏ္းခ်ဳပ္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ မုိင္းပ်ဳိဂုိဏ္းခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ဘုရားသည္ (ယခုအခါ ပ်ံလြန္ေတာ္မူၿပီး) သာသနာေရးႏွင့္ႏြယ္၍ ပအုိ၀္းစာေပ ျပန္လည္ထြန္းကားေရးကိုေဆာင္ရြက္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္သည္ မိမိ၏အလွဴဒါယကာ ဒါယိကာမမ်ားအား ေသခ်ာရွင္းလင္းစြာသေဘာ ေပါက္နားလည္ေစလုိ၏။ ထုိ႕ေၾကာင့္ အခါႀကီးေန႕ႀကီးမ်ားတြင္ ေက်ာင္းတက္လာေသာ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားမ်ားအား၊ ဒါနအက်ဳိးကို ပအုိ၀္း ဘာသာ၊ ပအုိ၀္းစာျဖင့္ေဟာၾကားေတာ္မူသည္။ ဤသုိ႕ျဖင့္ လူအမ်ားသည္ ကုသိုလ္ေရးကိုႏြယ္လ်က္ ပအုိ၀္းစာေပမ်ဳိးေစ့က်ျခင္းပင္တည္း။
ဆရာေတာ္သည္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္ “ စာေပ ” ဟူ၍ တသီးတသန္႕ရွိေၾကာင္း သထံုျပည္ႀကီးပ်က္ေသာအခါ စာေပ ေပ်ာက္ကြယ္တိမ္ေကာရေၾကာင္း၊ စာေပသည္ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးအတြက္အေရးတႀကီးလုိအပ္ေၾကာင္းႏွင့္ ပအုိ၀္းစာကိုျပန္လည္ေလ့လာသင္ၾကား ရန္လုိေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ အၿမဲတမ္းေဟာၾကားေတာ္မူေလ့ရွိသည္။ ဤသုိ႕ျဖင့္ ပအုိ၀္းစာေပမ်ဳိးေစ့သည္ အေညႇာက္ေပၚလာသည္။
မုိင္းပ်ဳိဂုိဏ္းခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ဘုရားပ်ဳိးခဲ့ေသာ စာေပမ်ဳိးေစ့ကိုဆက္လက္ေျမေတာင္ေျမႇာက္ေပးသူမွာ ဆီဆုိင္ၿမိဳ႕အနီးတြင္ရွိေသာ ေနာင္ဟုိင္းရြာမွ ေနာင္းဟုိင္းဆရာေတာ္ဘုရားပင္ျဖစ္သည္။ ေနာင္ဟုိင္းဆရာေတာ္ဘုရားသည္ပအုိ၀္းဘာသာျဖင့္ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ စာေပ မ်ားကိုေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။ ေလာကုတၱရာစာေပကိုသာ အေရးမ်ားၿပီး ေလာကီေရးရာစာေပမ်ားကို ေရးသားျခင္းမရွိလွဟု သိရသည္။ဆရာေတာ္ ေရးသားျပဳစုခဲ့ေသာ စာမ်ားမွာလည္းေခတ္အဆက္ဆက္ထိန္းသိမ္းမႈမရွိျခင္းေၾကာင့္ ယခုအခါမေတြ႕ရေတာ့ေပ။ သို႕ေသာ္ဆရာေတာ္ႀကိဳးစား အားထုတ္သင္ျပမႈေၾကာင့္ေနာက္လူတုိ႕ အေတာ္မ်ားမ်ား ပအုိ၀္းစာကို တတ္ေျမာက္လာၾကသည္။
ဤသို႕ျဖင့္ ပအုိ၀္းစာေပတည္းဟူေသာ သစ္ပင္သည္တျဖည္းျဖည္းရင္သန္ႀကီးထြားခဲ့၏။ ေတာင္ႀကီးခရုိင္ေတာင္ဘက္ပိုင္းမွ ေတာင္ႀကီးခရုိင္အေနာက္ပုိင္းရွိ ေအာင္ပန္း၊ ဟဲဟုိးတ၀ုိက္သုိ႕တျဖည္းျဖည္းပ်ံ႕ႏွံ႕သြားသည္။ တစ္ျဖည္းျဖည္းႏွင့္ဆက္၍ျပန္႕ပြားလာရာ ေတာင္ႀကီးခရုိင္တစ္ခုလံုးတြင္ ပအုိ၀္းစာကိုအေတာ္မ်ားမ်ား တတ္ေျမာက္လာၾကသည္။ “ ေမာ္ ” ဟုေခၚေသာ ပအုိ၀္းစာေဟာဆရာမ်ားအ တြက္ စာေဟာရာတြင္အေထာက္အကူရေစရန္ ဇာတ္ႀကီးဆယ္ဘြဲ႕၊ ငါးရာ့ငါးဆယ္ဇာတ္၊ နိပါတ္ေတာ္မ်ားကို ပအုိ၀္းဘာသာျဖင့္ ေရးသားျပန္ ဆုိၾကသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ဒုတိယစာေပေခတ္သည္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ပညာေရးကိုသာမက ဘာသာေရးကိုပါ တုိးတက္လာေစသည္။ “ ေမာ္ ” ေခၚ ပအုိ၀္းစာေဟာဆရာမ်ားသည္ ပအုိ၀္းစာေပတည္းဟူေသာ သစ္ပင္၊ ဆက္လက္ရွင္သန္ႀကီးထြားေအာင္ေျမၾသဇာ ေကၽြးသူမ်ား ဟု ဆုိႏုိင္ေပသည္။
ေနာင္ဟုိင္းဆရာေတာ္၏ေနာက္တြင္ ဆရာေတာ္၏တပည့္ျဖစ္သည့္ ေဆာင္းပေလာင္းဆရာေတာ္က ပအုိ၀္းစာေပအပင္ငယ္ကို ဆက္လက္ေရေလာင္းေပးသည္။ ေဆာင္းပေလာင္းရြာမွာ ပင္ေလာင္းၿမိဳ႕၏ေတာင္ဘက္တြင္ရွိ၏။ ေဆာင္းပေလာင္းဆရာေတာ္သည္လည္း ေနာင္ဟုိင္းဆရာေတာ္နည္းတူ ပအုိ၀္းစာေပမ်ားကိုေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။
ေဆာင္းပေလာင္းဆရာေတာ္ ၿပီးေနာက္တြင္ ေဆာင္းပေလာင္းရြာအနီးတြင္ရွိေသာ ဘန္းပံုရြာမွာ ဘန္းပံုဆရာေတာ္ ဦးသီလ၀ံသက ဆက္လက္ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ ဘန္းပံုဆရာေတာ္ေရးသားေသာ စာမ်ားကိုလည္း ယခုအခါအစရွာမရေတာ့ေပ။ ဂ်ပန္ေခတ္အတြင္းက ပ်က္စီး ကုန္သည္။
ဘန္းပံုဆရာေတာ္၏ ေနာက္တြင္ပအုိ၀္းစာေပ ဖခင္တစ္ဦးဟုဆုိႏုိင္ေသာ ပအုိ၀္းစာေဟာဆရာ “ ေမာ္ပုညလံုး ” ကစာေဟာျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ စာေရးျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ပအုိ၀္းစာေပဆက္လက္ျပန္႕ပြားေအာင္ႀကိဳးစားခဲ့သည္။ ေမာ္ပုညလံုးသည္ လကၤာမ်ား၊ အတိတ္ တေဘာင္မ်ားကိုေရးသားခဲ့သည္။ ၎ေရးသားခဲ့ေသာ စာမ်ားကိုယေန႕တုိင္ေတြ႕ႏုိင္ေပေသးသည္။
အထက္ပါပုဂၢိဳလ္ႀကီးေလးဦးသည္ ညႇဳိးမွိန္သြားခဲ့ေသာပအုိ၀္းစာေပပင္စည္ႀကီးကို၊ တစ္ဖန္ျပန္လည္လန္းဆန္းေအာင္ပ်ဳိးေထာင္ ေျမ ေတာင္ေျမႇာက္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ဤပုဂၢိဳလ္ႀကီးတုိ႕၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ယခုအခါပအုိ၀္းစာေပပင္စည္ႀကီးသည္ အကိုင္း၊ အခက္၊ အရြက္၊ အဖူး၊ အၫြန္႕ေ၀ေ၀ဆာဆာျဖင့္ျပန္လည္ရွင္သန္လ်က္ရွိေနေပသည္။
ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ပအုိ၀္းစာကို ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕က ေကာင္းစြာလက္ခံသံုးစြဲခဲ့ၾကသည္။ လူထုက လက္ခံသုံးစြဲခဲ့ေသာ္လည္း ၎စာတြင္ေပ်ာ့ကြက္၊ ဟာကြက္မ်ားရွိေနသည္။ တီထြင္မႈဟူရာတြင္ ခၽြတ္ယြင္းခ်က္မ်ားရွိစၿမဲပင္ျဖစ္သည္။ ထုိစာ၏ေပ်ာ့ကြက္၊ ဟာကြက္မွာ စာလံုးတစ္လံုးကိုဖတ္ရာတြင္ အသံေလးငါးမ်ဳိးထြက္ေနျခင္း၊ အဓိပၸာယ္လည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးထြက္ေနျခင္းတုိ႕ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္၏။
ဤသို႕ အသံအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အဓိပၸာယ္အမ်ဳိးမ်ဳိးထြက္ေနသျဖင့္ ပအုိ၀္းစာကိုမကၽြမ္းက်င္ေသးသူမ်ားအတြက္ အခက္အခဲသဖြယ္ျဖစ္ေနေပ သည္။ သံုးစြဲရာတြင္လည္းတိက်မႈမရရွိေပ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ဤအခက္အခဲကိုေျဖရွင္းႏုိင္ရန္အတြက္စာေပပညာရွင္မ်ား၊ သံဃာေတာ္မ်ားကပို၍ ေကာင္းမြန္မည့္ အမ်ားလက္ခံအသံုးျပဳနုိင္မည့္စာမူသစ္တစ္ခုကိုတီထြင္ရန္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။
တတိယေခတ္
ယခုေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၊ ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီး ေက်ာင္းတုိက္ရွိ၊ ပအုိ၀္းစာပံုႏွိပ္တုိက္မွ ရုိက္ႏွိပ္ေနေသာစာမူကို တတိယစာေပေခတ္ ဟု ေခၚႏုိင္ေပသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားမ်ား ပံုႏွိပ္ေနေသာ ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီးရွိ ယခုစာမူကို ၁၃၁၂ ခု၊ ကဆုန္ လျပည့္ေက်ာ္ ၄ ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႕တြင္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၊ ကံဦးေက်ာင္း၌၊ ပအုိ၀္းစာေပမူေသျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕ကိုေအာက္ပါဆရာေတာ္ မ်ားပါ၀င္ေသာအဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္း၍ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ပအုိ၀္းစာေပမူေသျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕တြင္ ပါ၀င္ေသာဆရာေတာ္မ်ားမွာ -
(၁) ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီးဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၂) စဲစဲဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၃) ပါမုိးနဲဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၄) ထီသိမ္ဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၅) ဆီဆုိင္ၿမိဳ႕မဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၆) မူးရားဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၇) ေမာက္ေ၀ါက္ဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၈) ပင္စံုေတာရဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၉) ထန္းဖရားဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၁၀) ကံဦးေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရားတုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
အထက္ပါဆရာေတာ္ဘုရား ၁၀ ပါးကို “ ပအုိ၀္းစာေပမူေသျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕ ” ဟူေသာအမည္ျဖင့္ သေဘာတူဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾက၏။ ဤစာေပမူေသျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႕၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတုိင္း ၁၃၁၂ ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္၊ တနလၤာေန႕နံနက္ ၈ နာရီအခ်ိန္တြင္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၊ ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီး၌ ပအုိ၀္းစာေပမူေသကို ေရွးဦးစြာ ျဖစ္ေျမာက္ေပၚထြက္ေအာင္ အဘက္ဘက္မွညႇိႏႈိင္းတုိင္ပင္ ေဆြးေႏြးဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ၾက၏။
ထုိအစည္းအေ၀းသို႕ ႂကြေရာက္ေတာ္မူၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ-
(၁) ပထမေတာင္ေက်ာင္းႀကီးဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၂) ပါမုိးနဲေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၃) စဲစဲေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၄) ထန္းဖလားေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၅) ပင္စံုေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၆) ေမာက္ေ၀ါက္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား၊
(၇) ကံဦးေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရား တုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
အထူးႂကြေရာက္၍ အားေပးကူညီေတာ္မူခဲ့ၾကေသာဧည့္သည္ေတာ္ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ-
(၁) သထံုဆီဆုိင္ေစာ္ဘြားအုိႀကီး သခင္တကာခြန္စိန္း၊
(၂) ဦးဟန္
(၃) ဦးသင္
(၄) ပအုိ၀္း၀န္ႀကီး ဦးဘုိးခင္တုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
အာဂႏၲသံဃာေတာ္မ်ားမွာ-
(၁) ေနာင္ကားေက်ာင္းဦးပဥၥင္း ၀ါရိႏၲ၊
(၂) ဟုိးနားဦးပဥၥင္းတုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
ထုိအစည္းအေ၀းမွ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကိုေဆြးေႏြးဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။
၁။ ပအုိ၀္းစာေပမူေသျဖစ္ေျမာက္ေရးတြင္ ျမန္မာစာ၊ ယိုးဒယားစာ၊ သီဟုိဠ္စာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊ သကၠတဘာသာစသည္ျဖင့္ ဘာသာစာေပ အမ်ဳိးမ်ဳိးအေထြေထြရွိသည္တုိ႕တြင္ ေရွးဦးစြာျမန္မာစာေပကိုသာ မူတည္ထုတ္ေ၀ရန္။
၂။ ထုိကဲ့သုိ႕မူတည္ထုတ္ေ၀ရာတြင္ ပါဠိဘာသာနည္းနာစဥ္အတုိင္း ကဂုိဏ္း၊ ပယတ္၊ ဌာန္စေသာ သဒၵါနည္းတုိ႕ကို မွီး၍ေရွးေဟာင္း ပအုိ၀္းစာေပမ်ားကိုလည္း ပ်က္စီးပေပ်ာက္ျခင္းမရွိေစဘဲ အသံစံုစံုလင္လင္ႏွင့္ထုတ္ေ၀ရန္။
အသံစံုလင္ေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမန္မာစာသင္ပုန္းႀကီးအကၡရာတုိင္း၌ ေအာက္ပါပံုစံအတုိင္း သေကၤတႏွစ္ခုတုိး၍ ထုတ္ေဝရန္။
၁။ က က က
၂။ ကာ ကာ ကာ ကာ့ ကား
၃။ ကိ ကိ ကိ
၄။ ကီ ကီ ကီ ကီ့ ကီး
၅။ ကု ကု ကု
၆။ ကူ ကူ ကူ ကူ႕ ကူး
၇။ ေက ေက ေက ေက့ ေကး
၈။ ကဲ ကဲ ကဲ ကဲ့ ကဲး
၉။ ေကာ ေကာ ေကာ ေကာ့
၁၀။ ေကာ္ ေကာ္ ေကာ္ ေကာ့္ ကပ္
၁၁။ ကံ ကံ ကံ ကံ့ ကံး
၁၂။ ကာ ကား ကား
အထက္ပါဥပမာအတုိင္း အသံစံုလင္ေအာင္ျပဳလုပ္လုိက္သျဖင့္ အသံပို၍စကားလုိလာ၏။ အသံလုိ၍ စကားပိုအျဖစ္သို႕ မေရာက္ႏုိင္ ေၾကာင္းယူဆၾကသည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာ “ ေကာ္မာ ” ေခၚ ဖြတ္ႏုတ္ (၀ါ) ပဲပင္ေပါက္ ပံုသ႑ာန္သေကၤတျဖင့္ အသံႏွစ္မ်ဳိးတုိးလုိက္ျခင္းအား ျဖင့္ စာေဟာင္းမပ်က္ျခင္း၊ အသံစံုလင္ျခင္း၊ ပံုႏွိပ့္ရန္လြယ္ျခင္းစေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားျဖစ္ေပၚလာမည္ဟုယူဆၾက၏။ ယခုေရွးဦးစြာ စာေပ မူေသထားရွိေရးအတြက္ အထက္ပါဥပမာအတုိင္း ပံုႏွိပ့္ထုတ္ေ၀ရန္ ဆံုးျဖတ္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။
အထက္ပါစာေပမူေသပံုစံအတုိင္း ပံုႏွိပ့္ျဖစ္ေျမာက္ျဖန္႕ေ၀ေရးႏွင့္ အစုိးရအသိအမွတ္ျပဳေရးအတြက္ ၀န္ႀကီးဦးဘုိးခင္ပါ၀င္ေသာ ေအာက္ပါအဖြဲ႕ကို အာဏာကုန္လႊဲအပ္လုိက္၏။ အာဏာကုန္လႊဲအပ္ျခင္းခံရေသာအဖြဲ႕တြင္ပါ၀င္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ-
၁။ ပါမုိးနဲဆရာေတာ္ဘုရား၊
၂။ ထီသိမ္ဆရာေတာ္ဘုရား၊
၃။ ထန္းဖရားဆရာေတာ္ဘုရား၊
၄။ ပင္စံုေတာရဆရာေတာ္ဘုရားတုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။ ဤဆရာေတာ္ဘုရားမ်ားအျပင္၊ ပအုိ၀္း၀န္ႀကီးဦးဘုိးခင္လည္းပါ၀င္၏။
ဤအဖြဲ႕မွေရးဆြဲေသာ ပအုိ၀္းစာေပမူသည္ ပထမစာေပမူအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ၍သင္ၾကား၏။ ဤစာေပမူကိုေက်ာက္ပံုရုိက္ႏွိပ့္ေပး ေရးအတြက္ ကံဦးေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရားအား တာ၀န္ေပးအပ္ၫႊန္ၾကားေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။
အလံတစ္ရာစာမူ
အလံတစ္ရာစာမူကို တီထြင္ေရးသားသည့္ပုဂၢဳိလ္မွာသေျပတန္းေက်ာင္းမွ ဆရာေတာ္ဦးနႏၵ၀ံသျဖစ္၏။ ဤအလံတစ္ရာစာမူ မူလပအုိ၀္းသင္ပုန္းႀကီးစာမူ၌ သံျပည့္သရ ၁၆ လံုး၊ သံ၀က္ဗ်ည္း ၃၃ လံုးရွိ၏။ ထုိ႕ျပင္အသံထြက္ထူးျခားေစသည့္ အမွတ္သေကၤတ ၄ မ်ဳိးတုိ႕ ကို မူတည္ထားေသး၏။ စာလံုးမ်ား၊ စာတန္းမ်ားေရွ႕ေနာက္အစီအစဥ္ထားရာ၌လည္းေကာင္း၊ အခန္းက႑မ်ားဖြဲ႕စည္းရာ၌လည္းေကာင္း သရမ်ား၊ ဗ်ည္းမ်ား၏ေရွ႕ေနာက္အစီအစဥ္အတုိင္းခြဲျခားထားသည္။
ဤစာမူသည္ ပအုိ၀္းဘာသာစကားအသံုးအႏႈန္းႏွင့္အသံထြက္ဟူသမွ်ကို ေရးသားႏုိင္၏။ စာလံုးတစ္မ်ဳိးတည္းေနရာဌာနကိုလုိက္၍ အသံထြက္ႏွစ္မ်ဳိး၊ သံုးမ်ဳိးကြဲျပားျခင္းမရွိေပ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ခန္႕မွန္းအသံထြက္၍ ဖတ္ရသည့္ခၽြတ္ယြင္းမႈမွ လံုး၀ကင္းရွင္းေလသည္။
အေျခခံသရမ်ား
အ အာ ဣ ဤ ဥ ဥဳ ဥ ဥဳ အုိ အုိ အဲ အဲ ဧ ၾသ ၾသ
အံ
အမွတ္သေကၤတမ်ား
- . - း -၊
ဂဏန္းမ်ား
၁ ၂ ၃ ၄ ၅ ၆ ၇ ၈ ၉ ၁၀
အေျခခံသရမ်ားတြင္ “ က ” ဗ်ည္း သြင္းထားသည့္ပံုစံ
က က ကာ ကာ့ ကား ကာ၊
ကိ ကိ ကီ ကီး ကီး ကီ၊
ကု ကု ကူ ကူ ကူး ကူ၊
ကု ကု ကူ ကူ ကူး ကူ၊
ကို႕ ကို႕ ကို ကို ကိုး ကုိ၊
ကို႕ ကို႕ ကို ကို ကိုး ကုိ၊
ကဲ့ ကဲ့ ကဲ ကဲ ကဲး ကဲ၊
ကဲ့ ကဲ့ ကဲ ကဲ ကဲး ကဲ၊
ေက့ ေက့ ေက ေက ေကး ေက၊
ေကာ့ ေကာ့ ေကာ ေကာ ေကား ေကာ၊
ေကာ့ ေကာ့ ေကာ ေကာ ေကား ေကာ၊
ကံ့ ကံ့ ကံ ကံ ကံး ကံ၊
ယခုအခါ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ပအုိ၀္းစာမူသည္ “ အလံတစ္ရာစာမူ ” ၊ “ ေတာင္ႀကီးစာမူ ” ဟူ၍ စာမူႏွစ္မ်ဳိးကြဲျပားေနသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားပညာတတ္လူငယ္မ်ားက ေျမျပန္႕ေနပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားေရာ၊ ေတာင္ေပၚေန ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားမ်ားပါ ပအုိ၀္းစာမူတစ္ခုတည္း ရွိေရးအတြက္ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးေရးကိုစုိင္းျပင္းလ်က္ရွိသည္။
ပုရပိုက္စာ
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္ ကုိယ္ပိုင္စာေပရွိ၏။ ပအုိ၀္းစာမွာ ျမန္မာဗ်ည္းသရမ်ားကိုအေျခခံ၍၊ ပအုိ၀္းအသံျဖင့္တီထြင္ေရးသား ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားစာဆုိတုိ႕သည္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ဆုိင္ေသာ အေၾကာင္းမွတ္သားစရာ၊ လုိက္နာစရာမ်ားကို ပအုိ၀္းဘာ သာသို႕ျပန္ဆုိ၍ လကၤာသြားျဖင့္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားၾက၏။
ဗုဒၶဘာသာဆုိင္ရာစာမ်ားသာမက ရွမ္းပံုျပင္ရာဇ၀င္မ်ား၊ မိမိတုိ႕တုိင္းရင္းသားအေၾကာင္းဆုိင္ရာပံုျပင္ရာဇ၀င္မ်ားကိုလည္း၊ ပုရပိုက္ ေပၚတြင္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထား၏။ သုိ႕ေသာ္အမ်ားအားျဖင့္ ဇာတ္ေတာ္၊ နိပါတ္ေတာ္မ်ားကိုေရးသားထားသည္ကမ်ားေလသည္။
ပအုိ၀္း ပုရပိုက္စာမ်ားကိုေရးသားသူမ်ားမွာ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားစာဆုိမ်ားပင္ျဖစ္၏။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုကို ရုိးရုိးစကားေျပျဖင့္ ေရးသားသူကနည္းၿပီး လကၤာသြားျဖင့္ ေရးသည္ကမ်ားေလသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ကဗ်ာ၊ လကၤာကိုခံုမင္ႏွစ္သက္သူမ်ားဟုဆုိႏုိင္သည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ပုရပိုက္စာ အေရးအသားကို ေလ့လာတင္ျပလုိပါသည္။
“ ေဇယ်တုသဗၺမဂၤလံ၊ နေမာတႆ၊ ဘဂ၀ေတာ၊ အရဟေတာ၊ သမၼာသမၺဳဒၶႆ၊ တိသရဏံ၊အဟံ၀ေႏၵ သႏၵာမိ၊ ရွစ္ခုိးပါ၏ဘုရား။ ဟန္သလိင္ခါယို၊ ေခြသြန္းရုိပ္၀္ေသ၊ ကို၀္တြယ္ငါရီးရီး၊ ဘုရား၊ တရား၊ပါတြံသံဃၤာ၊ ဇိနဗြန္တုိ၀္၊ လူလုိ၀္ဆရာ ျဗဟၼာအေအ့ေျဖာ့တန္တွဲဖါ၊ တီပါကၽြန္ဦ၊ ဘံုတူအရဟံ၊သြံတန္ ရတၱနာ၊ ဘုရာေနာ၀္အစ ”
ဤအပုိဒ္မွာ ပအုိ၀္းစာဆုိတစ္ဦးေရးသားေသာ ပုရပုိက္တစ္ဆူမွ အခ်ီးစကားတစ္ပုိင္းတစ္စျဖစ္ပါသည္။ ဤအခ်ီစကားကိုၾကည့္လွ်င္ ပအုိ၀္းစာဆုိတုိ႕သည္ စာေရးရာတြင္ ေရွးျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားနည္းတူရတနာသံုးပါးကို ဦးထိပ္ထား၍ ေရးသားထားသည္ကိုေတြ႕ရ၏။ ထုိ႕ ေနာက္ စာဆုိသည္ မိမိအဘယ္ေၾကာင့္ဤဇာတ္ေတာ္၊ နိပါတ္ေတာ္ေရးရသည္ဟူသည့္ သူ၏ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုေရးသားေလ့ရွိသည္။ ျမန္မာ စာအုပ္မ်ားတြင္ပါရွိတတ္သည့္ အမွာအခ်ီးစကား၊ နိဒါန္းမ်ဳိးပင္ျဖစ္၏။
ထုိ႕ေနာက္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို က႑အလုိက္ခြဲ၍ေရး၏။ ျမန္မာပ်ဳိ႕မ်ားကဲ့သုိ႕ပင္ျဖစ္၏။ သုိ႕ေသာ္ အခ်ဳိ႕ေနရာမ်ားတြင္ စာဆုိ၏ ဥာဏ္ကြန္႕ျမဴးမႈကိုေတြ႕ရ၏။ ဥပမာ။ ။ ကေလးေခ်ာ့ခန္းတြင္ မိခင္၏ကေလးေခ်ာ့ဟန္မ်ား၊ ကေလးေခ်ာ့ရာတြင္ မိခင္သီဆုိေသာသီခ်င္းကို စာဆုိသည္ သူဥာဏ္ကြန္႕ျမဴးႏုိင္သေလာက္ ေရးထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။
ပအုိ၀္းစာဆုိတုိ႕သည္ ပုရပိုက္စာကိုေရးရာတြင္ ေလးလံုးစပ္လကၤာျဖင့္ေရးထားသည္ကိုေတြ႕ရ၏။ ရွင္မဟာသီလ၀ံသ၊ ရွင္မဟာရဌ သာရ စသည့္ စာဆုိတုိ႕သည္ ဇာတ္ေတာ္ကိုမွီး၍ေလးလံုးစပ္လကၤာျဖင့္ ေရးထားေသာ လကၤာရွည္ႀကီးကိုပ်ဳိ႕ဟုေခၚလွ်င္၊ ပအုိ၀္းစာဆုိတုိ႕ သည္ ဇာတ္ေတာ္၊ နိပါတ္ေတာ္ကိုမွီး၍ ေရးထားေသာ ပုရပိုက္စာလကၤာရွည္ႀကီးကိုလည္း ပအုိ၀္းပ်ဳိ႕ဟုေခၚႏုိင္သည္။ ေခၚသင့္၏။ ပုရပုိက္စာ ကို ေလးလံုးစပ္လကၤာျဖင့္ ကာရန္အခ်ိတ္အဆက္မိေအာင္ေရးထားေၾကာင္း သာဓက ေဆာင္ပါသည္။
“ အံုေအာင္လယ္ (ဗါ) တ (ျခာ) အဇူ
(ထူ) ထာမွဲဤ (ေဟာင္) ငါ (ေအာ၀္) အံမ
ဒု(ကၡ) ကပါ (ဆာ) သပါမွဲ ”
ကြင္းျဖင့္ျပထားေသာ စကားလံုးမ်ားမွာ ကာရန္တူအသံတူမ်ားပင္ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားစာဆုိတုိ႕ယေန႕တုိင္ ေရးသားေနၾကေသာလကၤာအေရးအသားသည္ ျမန္မာကဗ်ာလကၤာအေရးအသားကိုအတုယူေလသေလာဟု စဥ္းစားဖြယ္ရာပင္ျဖစ္ပါသည္။
သို႕ေသာ္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လူပ်ဳိလွည့္ေသာအခါတြင္ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတုိ႕သည္ လကၤာသြားျဖင့္စကားအျပန္အလွန္ေျပာ ဆုိၾကသည္။ ဤသည္ကိုေထာက္လွ်င္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လကၤာသြားျဖင့္စာမေရးမီကပင္ လကၤာေႏွာေသာစကားကို ေျပာဆုိၾက ၿပီးျဖစ္ေလသည္။
ပုရပိုက္စာ၏အဆံုးတြင္ ဆုေတာင္းစာဟန္မ်ဳိးကိုေတြ႕ရ၏။ ထုိဆုေတာင္းစာဟန္ကိုေဖာ္ျပပါအံ့ -
“ တရာေတာ္လိတ္ယုိ၀္၊ ေဟာ၀္ရုိ၀္ေထ၀္းသိ၀္ဂိြဳ၀္၊ တြယ္တြိဳင့္ေကာလွဴ၊ စိတ္ျဖဴသဗြာ၊ ေနာင္ခါေမာ့လင္၊ ပေက်ာင္ပေက်ာင္၀ါရိႏၲ၊ ရပ္မခင္ လံးအံု၊ ဒံုတန္ေက်ာက္တန္၊ ရ ်ည္လင္ပူေဇာ္ဗါ၊ ပါတြံဟမူ၊ မ်ည္စူမိန္ေက်ာင္ျဖဴ၊ ကလွဴဗါလိတ္ယုိ၊ အက်ဳိ၀္ေနာ၀္ရာ၊ အာယု၀ဏၰ၊ သုိ႕ကၡဗါလ၊ ပတိဘာန၊ ကာယသုကၡ၊ စိတၱသုကၡံ၊ မွံမွံယဲကလ၊ မီတြိဳင္ဘ၀ငါ၊ ေဗြဘုရာမိေတ၊ ေ၀ေဗြမီပြင္၊ ကံေဂၚပင္တ်-ပလႅင္ျမတကီ-ဧဟိဘိကၡဴ-တူထြာရဟန္၊ သကၤန္-မက ႀကီဗါေထရ္ရ၊ အာမတၱ၀ိန္ခံ၊ ႂကြစံနိဗၺာန္၊ မွံမွံယံေဖ၊ စာတကာတတမာ၀ါ၊ ကလဗါကိြဳင္နဲေဗြၾသာ၊ သာဓု သာဓု သာဓု ”
ျမန္မာလုိအဓိပၸာယ္မွာ “ ဤတရားစာမွာအေလာင္းေတာ္ေစာင္းစိန္ပုိ႕အေၾကာင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤစာကိုစိတ္ထားျဖဴစင္စြာျဖင့္ လွဴဒါန္း ၾကေသာ ေက်ာက္တန္းရြာေနဦးေက်ာင္း၀ါရိႏၲ၊ ဇနီးေက်ာင္းအစ္မျဖဴတုိ႕သည္ ဤစာကိုလွဴရသျဖင့္ အသက္ရွည္ျခင္း၊ အဆင္းလွျခင္း ဘုန္းတန္ခုိးအာႏုေဘာ္ႀကီးျခင္း၊ ကိုယ္၏ခ်မ္းသာျခင္း၊ စိတ္၏ခ်မ္းသာျခင္းတုိ႕ကိုအမွန္ရပါေစသတည္း။ ေနာင္ဘ၀တြင္လည္းကံ့ေကာ္ပင္ ေအာက္ရွိ ပတၱျမားပလႅင္တြင္ပြင့္ေတာ္မူမည့္ အရိေမတၱယ်ျမတ္စြာဘုရားကို ဖူးေျမာ္ရပါေစသတည္း။ စာတကာလင္မယားသည္ နိဗၺာန္သုိ႕ ေရာက္ပါေစသတည္း ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
ဤဆုေတာင္းစာမ်ဳိးကုိ ပုရပိုက္စာ၏အဆံုးတြင္ေတြ႕တတ္၏။ ပုရပိုက္စာကိုေရးသားသူ ပအုိ၀္းစာဆုိသည္မိမိထံပုရပိုက္စာကို၀ယ္ယူ ေသာသူအား ဤသုိ႕ဆုေတာင္းေပးတတ္ၾကပါသည္။ ပုရပိုက္စာကုိ၀ယ္ယူ၍လွဴဒါန္းသူကလည္း ဤအက်ဳိးမ်ားရပါေစဟူေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ျဖင့္၀ယ္ယူလွဴဒါန္းၾကပါသည္။ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ေတြ႕ရေသာအလွဴရွင္၏ ဆုေတာင္းပံုမ်ဳိးႏွင့္တူေပသည္။ အခ်ဳိ႕ပုရပိုက္အိမ္တြင္၀ယ္ ယူပူေဇာ္ထားရွိၾက၏။ သို႕ေသာ္ယခုအခါဤအယူအဆအေလ့အထမ်ားမရွိေတာ့ၿပီ။
ေက်းလက္ေတာရြာမ်ားတြင္ အလုပ္အားခ်ိန္မ်ား၌လည္းေကာင္း၊ ဥပုသ္ေန႕မ်ား၌လည္းေကာင္းပုရပုိက္စာကို စာဖတ္တတ္သူအား ဖတ္ေစၿပီး၊ က်န္သူမ်ားက စိတ္၀င္စားစြာနားေထာင္ၾကသည္။ ပုရပိုက္စာဖတ္သူကလည္း သံေနသံထားျဖင့္ဖတ္ရ၏။ ၀မ္းနည္းစရာအခန္းမ်ား တြင္ ၀မ္းနည္းမႈခံစားၾကရသည္။ သံေ၀ဂယူစရာအခန္းမ်ားတြင္ သံေ၀ဂယူၾကသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ ပုရပိုက္စာမ်ားသည္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ စာေပအေရးအသား၊ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕ဗုဒၶဘာသာ အေပၚသက္၀င္ယံုၾကည္မႈတုိ႕ကိုေဖာ္ျပေနသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ စာေပအေရးအသားေဖာ္ျပေနေသာ ပအုိ၀္းပုရပိုက္စာမ်ားကို ေခတ္ပညာတတ္ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားလူငယ္မ်ားက ရွာေဖြစုေဆာင္းသင့္ၾကေပသည္။
ပအုိဝ္းႏွင့္လကၤာ
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ စာေပတြင္စကားေျပာအေတြ႕ရနည္းၿပီး၊ လကၤာျဖင့္ေရးသားၾကသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ စကားေျပာရာ တြင္လည္း လကၤာညႇပ္၍ေျပာတတ္ၾကသည္။ ပအုိ၀္းႏွင့္ လကၤာသည္ခြဲျခား၍မရစေကာင္းေခ်။ ပအုိ၀္းလကၤာသည္ ျမန္မာကဗ်ာလကၤာကဲ့သုိ႕ ပင္ ေလးလံုးငါးလံုးစပ္ျဖင့္ ကာရန္မိေအာင္ ေရးဖြဲ႕ရြတ္ဆုိၾကေလသည္။ ပအုိ၀္းလကၤာကိုအသံထြက္၍ဖတ္လွ်င္သုတိသာယာရွိလွ၏။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ဖြဲ႕ ပအုိဝ္းလကၤာ
လြတ္လပ္ေရးဖခင္ႀကီး ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုျပည္သူတုိ႕ခ်စ္ၾကသည္။ ျမတ္ႏုိးၾကသည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကို သိမွီလုိက္ၾကသည့္လူႀကီးမ်ား ကလည္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းကို ႏွေျမာတသစြာခ်ီးက်ဴးေျပာဆုိၾကသည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုမမီလုိက္သည့္ လူငယ္မ်ားကလည္း၊ စာထဲေပထဲတြင္ သိရေသာဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုျမတ္ႏုိးၾကသည္။ ရုိေသသည္။ ေလးစားသည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္ကိုယ္က်ဳိးကိုမၾကည့္ဘဲ၊ အမ်ား၏အက်ဳိး၊ တုိင္းျပည္၏အ က်ဳိးကိုေဆာင္ရြက္ခဲ့သူအျဖစ္၊ ျပည္သူမ်ားကရုိေသေလးစားျမတ္ႏုိးၾကသည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုခ်စ္ျမတ္ႏုိးၾကသူမ်ားထဲတြင္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားမ်ားလည္းပါသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ၏ ေက်းဇူးႀကီးမားပံုကို ခ်ီးက်ဴးေျပာဆုိၾကသည္။ ပအုိ၀္းစာဆုိတုိ႕ကလည္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းကိုခ်ီးက်ဴး၍စာဖြဲ႕ၾက၏။ ပအုိ၀္းစာဆုိတုိ႕ ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းကိုဖြဲ႕ဆုိၾကေသာ ကဗ်ာ၊ လကၤာမ်ားအနက္၊ လက္လွမ္းမီေသာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းဖြဲ႕ လကၤာတစ္ပုဒ္ကိုတင္ျပလုိပါသည္။
(ပအုိ၀္း) “ ေအာင္ဆန္းတျဖာဒြါတထြအအုပ္၊ ဟဲ့တြံဗုိလ္ခ်ဳပ္ေစာင္းသခင္အမ်ဥ္အီြအဲင္ဗုိလ္ေအာင္ဆန္း ေဖခ်ာနီခမ္းေ၀ကီြ၊ ယံလမုိင္ဖြီသႏၷိ ဌာန္၊ ကုလာေတာင္ျပန္ကြဲကြဲက သာတာယြယြေဒါ့ရီ၀ါင္ ယုိခါယံတြာင္နီအီေဖ က်ဳိက္သေရြေခ်အီလအာ အဂၤလိပ္ယာဗြာမူေပေနာင္ ေနးခမ္း နာေရာင္မဂၤလာ ပါတြံလတာတသိန္လိႈင္ ေသေသာ့ေတာင္း ပိြဳအံုဗီြဗီြ အဂၤလိပ္ေငါင္းအီြတာေဒါ့ေခ်ာ္ တာေဒါ့ျပန္ေျပာ္ကြိမာယာ၊ ေအာင္ဆန္း မနာတေနးေတာင္း ပိုမာအဥ္ေတာ၀္း၊ ေခြမရုိ၀္၊ လတာခုိင္ယုိေခြမေဒါ့ ခမ္းထီအေစာ့ေခြမဥ္ထြာ ေပါ့ရုိမုိမာေအာင္လဥ္းဒြါ မဥ္ရုိလတာတေနး ေတာ၀္း ဓမၼသတ္ေငါ၀္းတရာေစာင္၊ ခ်မ္သာတဖူေျခာင္ယံကလ၊ လြတ္လပ္အြံစြအပ္ခ်ာခမ္း၊ သခင္ေအာင္ဆန္းအထာေဒါ့၊ ကုလာလဲင္ေကာ့ ျဖားတရား၊ ယူမာလုိ၀္ႂကြားေဒါ့ပရာ၊ တေမြးေတာ၀္းဗာတန္ယို၊ အာဇာနည္လုိခုိယံက်က်၊ အဂၤလိပ္ငမ္းလြသစၥာတည္၊ ကာတိင္ကထီ ဗုိလ္ေအာင္ဆန္း၊ အမူလဲ့ငမ္းအခုိေရွာင္၊ ပညာတတ္ေခါင္ထာေဒါ့ယံ၊ နဲဳင္းစြန္ကာထန္တန္အာဏာျပင္၊ လဗာသြဴရာင္ယုိတလဲင္၊ မန္းခမ္းအီ ဆဲင္ လြတ္လပ္ေရး၊ ရြံတန္အြံေသအိြဳးရန္ကုန္၊ ကား တိင္ခြန္ဖံု၀ါင္လြဥ္စု၊ ေဖ်ာ္ထာင္ဗလုိ႕နီခမ္းေကာင္၊ ေညာင္ရြီမုိင္ပြန္ေဗြေဆာင္ဖား၊ ထြမ္းတြံ ေမာ္ေတာ္ကားလာင္ရန္ကုန္၊ ပါထြံသထံုစာေရျဖဴ၊ ေအာင္ခြဲေအာင္ခူသေဖာ္ညီ၊ ပါတံြေတာင္ကီဦးဘခင္၊ ၀ါင္ကေလြသိင္အိြဳးမန္းခမ္း၊ သခင္ ေအာင္ဆန္း အထားက်ံ၊ ပင္လံုလဲ့ထာင္ေညာင္ရြီးေဖ်ာ္၊ ၀ါင္လယ္ေလာ္လဲင္စြဲစ္စဲစ္၊ အဥ္းေထာင္း ရဲကဲစ္ေကာဆီတာ၊ ေအာင္ဆန္း ထာမလာ လအမွန္၊ ၀ါင္ေဗြကက်ံထဲစ္ေပခါ၊ အဂၤလိပ္ကုလာဗြာပိြဳးေလာဘ၊ နိန္ေပါင္လဲ့ညလာေပါင္အာ၊ ေဖခန္းလုင္းဖာခြန္ရာဇာ၊ ေငါင္းအီြငြာသာ ဗုိလ္ ေအာင္ဆန္း၊ အဂၤလိပ္လဲင္ ငမ္းအပ္ယုိယုိ၊ ကြီစံြလုင္းပုိနာအီလ၊ ၀ါေခါင္ဆန္စနီနီမွန္၊ ကုလာေတာင္ျပန္တဆဲ့ကိုး၊ တျပက္သာေခစ္ယုိးအခန္ ထြာ၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာသမ္းအြန္ေဒါ့၊ တရိန္ေအာ၀္ေသာ့သံြရ ်ာကို၀္၊ ကြတ္ဗာေဟာ၀္ဂုိ၀္တြာကိုးခု၊ ခြန္ေပါင္လြဥ္စုအိြဳးရန္ကုန္၊ ရြံတန္အကုိ၀္ ေလြက်ံလြ၊ ကုလာထုိင္ေပၚအံုခ်တုိင္ပါင္၀ါင္၊ ဖြိဳထြိဳအံုလာင္တသိန္တုိင္း၊ ဒုိ႕စမခုိင္းလုိ၀့္၀ါင္ႏြတ္၊ သတိမကြတ္စီေ၀ေ၀ါင္၊ အေသာင္အရာင္ ေကာနာသား၊ ယိုေပေန၀္ဆားတရြယ္ခ်ာင္၊ အကို၀္အထန္ေအာ၀္ခူခါ၊ တံခါလစ္ငြာပတိင္ေပါက္၊ ေကာေပြာေကာေရွာက္စန္ထရီ၊ ကထြာမင္ ႀကီခြန္ရာဇာ၊ ရဲဒြဳန္းနမ္းတာ အသက္ေစာင္၊ တေတာ၀္ေတာင္းေကာင္းေလာင္ေပြါခူခူ၊ ေသနတ္စြံစူလုိရိန္ဂ်ာ၊ စူခြံစြံျဖာအြန္ဆငါ၊ ဟြန္ဗာအပြ ပါအင္းယား၊ ေကာေတာင္ျပန္သားအြန္ေဒါ့ေဖ၊ ေခြလဲ့ေအာ၀္ေသေသထြာလံေယာ၀္း၊ ေဒါ့ရီအာမြန္းေတာ၀္းအံုေတ့ေတ့၊ ယူမာဤရဲဗဲုတခါ၊ ထုမ္းလြဥ္ကာေ၀ရန္သူ၊ ေလာင္ေတာ္ခြန္ျဖဴဗုိလ္ေအာင္ဆန္း၊ ဗာလဲေသာင္း ခန္းေခြကံ၊ ေသနတ္စက္ေငါင္းလဲ့သာင္ဗာတြရေမြး၊ ၿခိဳ၀သီေယြး ေအာ၀္ဗိင္လာင္ ” (ျမန္မာ) ေအာင္ဆန္းဟာ တုိင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့သခင္ျဖစ္ပါတယ္။
ဗုိလ္ေအာင္ဆန္းရဲ႕ အမည္ဟာသိပ့္ထင္ရွားတယ္။ သူကတုိ႕တုိင္းျပည္ကို ျပန္ေပးပါလုိ႕ေတာင္းတယ္။ ျမန္ျမန္ရဖုိ႕ သႏၷိဌာန္ထားတယ္။ အဂၤလိပ္က ျဖည္းျဖည္းလုိ႕ေတာင္းပန္တယ္။ ခုခ်ိန္မွာပဲ တုိ႕ေပးမွာပဲ တုိ႕ဆီမွာ အသားျဖဴတဲ့အဂၤလိပ္အမ်ဳိးသမီးရွိတယ္။ အဲ့ဒါမင္းအတြက္ယူလုိက္ပါ။ တစ္လမွာတစ္သိန္းေက်ာ္တဲ့လခကိုလဲရမယ္။ အဲ့ဒီလခကိုလြယ္အိတ္ ထဲထည့္ၿပီး၊ ေအးေအးေဆးေဆးေနရံုပဲ အဂၤလိပ္က မာယာကိုအားကိုးၿပီးေတာ့ ခ်ဳိသာသိမ္ေမြ႕တဲ့ စကားနဲ႕ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေအာင္ဆန္း နားမေထာင္ပါဘူး။
လစာဘယ္ေလာက္ေပးမွလုိ႕လဲမေျပာခဲ့ဘူး။ ကၽြႏု္ပ္ဟာတုိင္းျပည္ရဲ႕ အၫြန္႕အခက္ပဲဲျဖစ္ခ်င္တယ္။ သားမယားဆုိရင္လဲ ကၽြႏု္ပ္မွာရွိၿပီးသားပါ။ တရားသေဘာအရဆုိရင္ ခ်မ္းသာရာရဖုိ႕တုိင္းျပည္လြတ္လပ္ဖုိ႕ျပန္အပ္ပါလုိ႕သခင္ေအာင္ဆန္းကေျပာတယ္။ အဂၤလိပ္ က ဒီလူဒုိ႕လူႂကြားလုိ႕၊ ထင္တာမဟုတ္ပါလားဆုိၿပီး ဘုရားတရားတလုိက္တယ္။ အာဇာနည္ေယာက်္ားႀကီးပါလားဆုိၿပီး အဂၤလိပ္ေတြက ေၾကာက္ၾကတယ္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဟာ ပညာေတာ္တဲ့အျပင္အေျပာလဲေကာင္းတယ္။ က်ားႀကီး၊ ၀က္၀ံႀကီးလုိအာဏာစက္လဲႀကီးတယ္။ ျမန္မာျပည္လြတ္လပ္ေရးရဖုိ႕ ဒီတခါေတာ့ေသခ်ာ ေပါက္ပဲ၊ ရံုးႀကီးကိုရန္ကုန္မွာထားၿပီးေတာ့ အားလံုးမင္းေတြလာစုၾကမယ္။ ေညာင္ေရႊ၊ မုိင္းပြန္ကေစာ္ဘြားေတြဟာ ကားစီးၿပီးရန္ကုန္ကိုဆင္းလာတယ္။ သထံု(ဆီဆုိင္)က စာေရးဦးျဖဴလဲပါတယ္။ ေတာင္ႀကီးကဦးဘုိခင္လဲပါေသး ရဲ႕။
သခင္ေအာင္ဆန္းႀကံပံုကျဖင့္ ပင္လံုကိုလဲေရာက္တယ္။ ေညာင္ေရႊကိုလဲေရာင္တယ္။ အားလံုးလဲစည္းလံုးညီၫြတ္ခဲ့ၾကတယ္။ ေအာင္ဆန္းရဲ႕အႀကံကေတာ့ေအာင္မွာအမွန္ပဲ၊ ဒီပုဂၢိဳလ္ႀကီးဟာငယ္ငယ္ကတည္းကႀကံခဲ့ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ကုလားျဖဴေတြဟာ ေလာဘ ေၾကာင့္တုိ႕ျပည္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ သိမ္းပိုက္ခဲ့တယ္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ကိုလြတ္လပ္ေရးေပးပါလုိ႕ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ခ်ဳိသာတဲ့စကားနဲ႕ေတာင္းတဲ့ အခါ အဂၤလိပ္ေတြလြယ္လြယ္ကူကူနဲ႕ျပန္အပ္လုိက္တယ္။ ေတာင္စမ္းပါ့ငါ့သား၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၃၀၉ခု ၀ါေခါင္ဆန္းရင္ ရမွာဘဲ။ နယ္မွ ကိုယ္စားလွယ္အသီးသီးေတြဟာ ရံုးႀကီးမွာေတြ႕ဆံုၾကၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးၾကတယ္။ တံခါးေပါက္ေတြမွာလဲ အေစာင့္ခ်ထားတယ္။ အခ်ဳိ႕ဖ်က္မဲ့ သူရွိတယ္လုိ႕ သတင္းၾကားတယ္။ ဒါေၾကာင့္အေစာင့္မ်ား ခ်ထားမွျဖစ္မယ္ထင္တယ္လုိ႕ေျပာတယ္။ မၾကာခင္ဘဲ ရန္သူဟာ ကားနဲ႕ေရာက္ လာၿပီးစက္ေသနတ္နဲ႕ပစ္လုိက္ေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္တုိ႕ ေသနတ္ထိၿပီးလဲကုန္တယ္။ ေသနတ္သံစဲၿပီးလုိ႕တစ္နာရီေလာက္ၾကာတဲ့အခါရဲေတြ ဦးေစာအိမ္ကို ေရာက္လာၾကၿပီးအေၾကာင္းစံုကိုစစ္ေဆးၾကတယ္။ အဲ့ဒီအခါမွာဦးေစာကမနာလုိ၀န္တုိစိတ္ေၾကာင့္ အရက္ေတြေသာက္ၿပီးႀကံမိ ပါတယ္လုိ႕ထြက္ဆုိတယ္။ ရဲေတြကလဲ ဦးေစာကိုေထာင္ခ်လုိက္တယ္။ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးခုနစ္ဦးလည္းက်ဆံုးသြားရရွာတယ္ ”
ဤလကၤာကိုေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုခ်စ္ျမတ္ႏုိးေလးစားၾကေၾကာင္းသိႏုိင္ပါ သည္။ ကဗ်ာဆရာသည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ သူမတူ ထူးျခားသည့္ အရည္အခ်င္းဂုဏ္ကိုခ်ီးက်ဴးဖြဲ႕ဆုိထား၏။ အဂၤလိပ္တုိ႕သည္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ အား မိန္းမျဖင့္ျဖားေယာင္း၏။ ေငြျဖင့္ဆြယ္၏။ သုိ႕ေသာ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္နားမွ်မေယာင္ပါ။ ဂုဏ္၊ လာဘ္ ကိုမဖက္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္တုိင္းျပည္၏ သားေကာင္းရတနာသာျဖစ္လုိ၏။ ျဖစ္ခ်င္၏။
ဤသို႕ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏ထူးျခားသည့္ဂုဏ္အတုယူဖြယ္ေကာင္းသည့္ အရည္အခ်င္းကို ေနာင္လာ ေနာက္သားတုိ႕အတုယူႏုိင္ေစရန္ကဗ်ာဆရာက ေရးသားစပ္ဆုိထားေလသည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္မယိမ္းမယိုင္ ေက်ာက္စာတုိင္ကဲ့သုိ႕ေသာသမာဓိရွိသျဖင့္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုအဂၤလိပ္တုိ႕ကေၾကာက္ခဲ့ၾကသည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ သည္ အေဟာအေျပာေကာင္း၏။ စည္းရံုးေရးေကာင္း၏။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏ႀကိဳးစားမႈေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုးလြတ္လပ္ေရးကိုရခဲ့၏။ ပအုိ၀္းစာဆုိသည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏အတုယူေလးစားဖြယ္ေကာင္းသည့္ဂုဏ္ မိမိကုိယ္တုိင္ယံုၾကည္ပံုတုိ႕ကို ဖြဲ႕ဆုိထားေလသည္။
ကဗ်ာလကၤာကို ပအုိ၀္းတုိ႕က “ ေငါင္းတက္ ” ဟုေခၚ၏။ ပအုိ၀္းတုိ႕သည္ စကားေျပအေရးအသားကိုအသံုးနည္း၏။ “ ေငါင္းတက္ ” ေခၚ ကဗ်ာျဖင့္သာအေရးမ်ားၾကေလသည္။ “ ေငါင္းတက္ ” ေခၚ ကဗ်ာလကၤာကိုသံေနသံထားျဖင့္ရြတ္ဖတ္ၾက၏။ သံေနသံထားျဖင့္ ရြတ္ဖတ္ မွလည္း နားေထာင္ရသူအဖုိ႕ေသာတအာရံုကိုခံစားႏုိင္သည့္ျပင္ အဓိပၸာယ္လည္းပို၍ရွင္း၏။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုခ်စ္ေသာ ေလးစားေသာပအုိ၀္းကဗ်ာဆရာတစ္ဦးသည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏အတုယူဖြယ္ေကာင္းသည့္ဂုဏ္အရည္အခ်င္းကို ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားအမ်ားသိနားလည္ၿပီး၊ အတုယူတတ္ေစရန္ ဤကဗ်ာလကၤာကို ေရးဖြဲ႕ဟန္တူပါသည္။ ဤကဗ်ာ၏ေက်းဇူးေၾကာင့္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုမမီလုိက္ေသာ ေႏွာင္းေခတ္ပအုိ၀္းလူငယ္မ်ားသည္ လူႀကီးမ်ားက ရြတ္ဆုိျပျခင္းအားျဖင့္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုမျမင္လုိက္ၾကရေသာ္လည္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းကိုၾကားရသျဖင့္ လူႀကီးမ်ားက ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုခ်စ္ျမတ္ႏုိးေလးစားၾကသကဲ့သုိ႕ လူငယ္မ်ားကလည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကို ခ်စ္ျမတ္ႏုိး ေလးစားသည့္စိတ္မ်ား၀င္လာေစပါသည္။
ဤကဗ်ာလကၤာကို ေလ့လာရျခင္းအားျဖင့္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကိုခ်စ္ျမတ္ႏုိးေလးစားၾကေၾကာင္းသိႏုိင္ပါသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မရွိေတာ့ေသာ္လည္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္အေၾကာင္းဖြဲ႕ဆုိသည့္ ကဗ်ာလကၤာမ်ား ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕ ယေန႕တုိင္ ရြတ္ဆုိေနၾကဆဲပင္ျဖစ္ပါသည္။ ေနာင္လည္း ရြတ္ဆုိေနၾကဦးမည္သာပင္။
စကားပံုမ်ား
လူသားတုိ႕၏ အသိဥာဏ္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ အေတြးအေခၚအဆင္အျခင္ထက္သန္ေရး၊ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ နားလည္မႈတုိးပြားေရးအတြက္၊ နည္းျပလမ္းၫႊန္မႈအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိ၏။ ထုိအထဲတြင္ စကားပံုမ်ားလည္းပါ၀င္ပါသည္။ စကားပံုမ်ားသည္ လူတုိ႕၏အသိအျမင္ထက္သန္ေစေရးတြင္ ထိေရာက္ေသာလမ္းၫႊန္နီတိပင္ျဖစ္၏။ ကမာၻ႕ႏုိင္ငံအရပ္ရပ္မွ လူမ်ဳိးအသီးသီးတြင္စကားပံုမ်ားရွိၾက၏။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႕တြင္လည္းရွိ၏။ တုိင္းရင္းသားအသီးသီးတြင္လည္းရွိ၏။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္လည္းစကားပံုမ်ားရွိ၏။ စကားပံုမ်ားကို ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕က “ ေငါင္းတိြဳင္ ” (ပံုခုိင္းစကား) ဟု ေခၚသည္။ ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားသည္ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕၏ေနထုိင္ရာေဒသ၊ ဆက္ဆံရသည့္ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေနထုိင္စားေသာက္မႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ အေတြးအေခၚ၊ ရုိးရာယဥ္ေက်းမႈတုိ႕အေပၚ အေျခတည္၍ေပၚေပါက္လာခဲ့၏။
အခ်ဳိ႕ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားသည္၀တၱဳပံုျပင္မ်ားမွလည္းေကာင္း၊ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွလည္းေကာင္း၊ လူပ်ဳိလွည့္စကားမ်ားမွလည္းေကာင္း၊ ဆင္းသက္ေပါက္ဖြားလာၾကသည္။ အခ်ဳိ႕မွာႏႈတ္ေဆာ့၍ ေျပာဖန္မ်ားရာမွ စကားပံုမ်ားအျဖစ္ကူးေျပာင္းသည္မ်ားလည္းရွိပါသည္။
ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားသည္ ၎တုိ႕၏လူေနမႈစနစ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ဓေလ့ထံုးစံကိုလည္းေကာင္း၊ အေတြးအေခၚအယူအဆကိုလည္း ေကာင္း၊ လုပ္ခင္းကိုင္ခင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္အေၾကာင္းအရာကိုလည္းေကာင္း ေဖာ္ျပေနၾကသည္။ ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားသည္ “ တစ္ေက်ာင္း တစ္ဂါထာ၊ တစ္ရြာတစ္ပုဒ္ဆန္း ” ဆုိသကဲ့သုိ႕ စိတ္၀င္စားဖြယ္လည္းေကာင္း၏။ ပအို၀္းစကားပံုမ်ားကို ေလ့လာဗဟုသုတရႏုိင္ေစရန္ စုေဆာင္းရရွိသမွ် ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားကို ျမန္မာဘာသာသို႕ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ျပန္ဆုိေဖာ္ျပလုိက္ပါသည္။
(၁) ေျမအုိးႏွင့္ေၾကးအုိး တုိက္လွ်င္၊ ေျမအုိးသာကြဲမည္။
(၂) ငါးေၾကာင္ဟင္းကို စားၿပီးလွ်င္၊ ခရုဟင္းရည္ျပယ္ကိုစားခ်င္မည္မဟုတ္။
(၃) ရြာျပင္မွ ေႂကြပန္ကန္ကို ထည့္စားေသာ္လည္း၊ ရြာတြင္းမွေျမခြက္ကိုမမွီ။
(၄) နည္းနည္းစားလွ်င္ ေရရွည္စားရသည္။ မ်ားမ်ားစားလွ်င္ေရရွည္မစားရ။
(၅) ညစ္ပတ္ေပေရေနသည္ကိုေရက သန္႕စင္ေပးသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ကိုေကာင္းေအာင္သြန္သင္ၫႊန္ျပသည္မွ သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ားျဖစ္ သည္။
(၆) ရေလ၊ လုိေလ၊ အုိတေစၦ မရွိေလေလဂရုမစုိက္ေလေလ။
(၇) ကမာၻ႕မီးေလာင္ေသာ္လည္း ေညာင္ပင္ႀကီးခုနစ္ပင္ ျမင္ႏုိင္သည္။
(၈) တံစဥ္ကဲ့သုိ႕ေကာက္ေကြ႕သည္။
(၉) ကုတ္ကူငွက္ကဲ့သုိ႕က်င့္သည္။
(၁၀) ယုန္က က်ားကိုညာသည္၊ ျမင္းကက ကၽြဲကိုညာသည္။
(၁၁) ေရထဲသို႕မ၀င္ခင္ တုတ္ေခ်ာင္းႏွင့္ အရင္တုိင္းၾကည့္ပါ။
(၁၂) ေလာကတြင္ အေကာင္းခ်ည္းသက္သက္ဟူ၍မရွိႏုိင္။
(၁၃) မုိးနဲေရာက္ေရာက္ ငါ့ေလွငါေလွာ္မည္။
(၁၄) ေရလုိေအး၍ စမ္းေရလုိေပါ့ပါးေစ၏။
(၁၅) က်ီးအာသီးမွာ အခြံသာလွ၏။
(၁၆) ၾကက္ဥေက်ာက္တံုးေပၚက်က ၾကက္ဥကြဲသည္။ ေက်ာက္တံုးေပၚၾကက္ဥက်လွ်င္လည္း ၾကက္ဥကြဲသည္။
(၁၇) စာေပသည္ လူတုိ႕၏မ်က္စိလည္းမည္၏။ သူငယ္ခ်င္းေကာင္းလည္းျဖစ္၏။
(၁၈) ထုိသူေသသြားလွ်င္ ထုိသူမေကာင္းသည့္အေၾကာင္းကိုမေျပာပါႏွင့္။
(၁၉) ဆင္းရဲက်ပ္တည္းသည့္ေနရာတြင္ ၾကာရွည္စြာမေနပါႏွင့္၊ စီးပြားရွာလြယ္သည့္ ေနရာကိုရွာ၍ေနပါ။
(၂၀) ကိုယ္ေပၚတြင္ တရားရွိမွ သူေတာ္ေကာင္းစာရင္းတြင္၀င္ႏုိင္သည္။
(၂၁) ၀ီရိယသည္ ပ်င္းရိျခင္းကိုႏုိင္၏။ ပ်င္းလွ်င္လည္းဆင္းရဲသည္ဟု မညည္းညဴပါႏွင့္။
(၂၂) လူ႕ဘ၀သည္ အဖုိးတန္၏။ ဆင္ဆင္ျခင္ျခင္ျဖင့္ ေနသင့္သည္။
(၂၃) ယထာ၀ါဒီတရားက ေျပာသည့္အတုိင္းလုပ္သြားပါ။
(၂၄) တစ္ေန႕လွ်င္ တစ္ေတာင္ (၂ေပ) မဲနယ္ေတာင္ ဘယ္သြားမလဲ၊ တစ္ေန႕နည္းနည္းႀကိဳးစား၍ လုပ္သြားပါ။ ၿပီးစီးပါလိမ့္မည္။ ( မဲနယ္ေတာင္မွာ ဟုိပံုးၿမိဳ႕နယ္တြင္ရွိသည္။
(၂၅) ပစၥည္းဥစၥာရံႈးလွ်င္ ျပန္ရႏုိင္သည္။ လူရံႈးပါကျပန္မရပါ။
(၂၆) ပညာဗဟုသုတရွာရာတြင္ ေငြကုန္မွာ မေႏွေျမာပါႏွင့္။
(၂၇) မည္သည့္အရပ္သို႕သြားသြား ဂုဏ္ငါးပါးကိုမေမ့ပါႏွင့္။
(၂၈) ခ်မ္းသာႂကြယ္၀ေသာ္လည္း မာနမေထာင္လႊားပါႏွင့္။
(၂၉) မည္မွ်ဆင္းရဲပါေစ၊ သစၥာတည္တည္ထားပါ။
(၃၀) စည္းကမ္းဟူသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕လူသားတုိ႕၏ တန္ဖုိးျဖစ္သည္။
(၃၁) စည္းကမ္းေကာင္းမွခ်မ္းသာႏုိင္သည္။
(၃၂) စည္းကမ္းမရွိလွ်င္ စာေပ၊ ဥာဏ္ပညာကိုရွာေဖြဆည္းပူေသာ္လည္း တတ္မည္မဟုတ္။
(၃၃) စည္းကမ္းကိုရုိေသပါ၊ အလုပ္သည္အခ်ိန္ကိုရုိေသ၏။
(၃၄) အေရးႀကီးေသာ အလုပ္ကိစၥကိုျဖည္းျဖည္းစဥ္းစားၿပီးမွေသခ်ာစြာလုပ္ပါ။
(၃၅) ေငြျဖဳန္းတီးျခင္းသည္ အတတ္ပညာမဟုတ္။
(၃၆) မာနႀကီးျခင္းႏွင့္ ေၾကာက္ရြံျခင္းကို ကုစားျခင္းကို ကုစားရန္မရွိ။
(၃၇) ေျမကို၀ယ္လုိလွ်င္ ခ်က္ခ်င္း၀ယ္ပါ၊ မိန္းမယူလွ်င္ ျဖည္းျဖည္းစဥ္းစားပါ။
(၃၈) လူတုိင္းသည္ ေန႕စဥ္ေန႕တုိင္း အေကာင္းကိုလုပ္သြားပါက ေနကုန္သြားလွ်င္ေန႕ေကာင္း ေန႕ျမတ္ပင္ျဖစ္သည္။
(၃၉) ကံ-ကံဟုဆုိသည္မွာ အျခားမဟုတ္၊ အလုပ္ပင္ျဖစ္သည္။
(၄၀) အမ်ားေကာင္းမွ အက်ဳိးရသည္။
(၄၁) စပါးဖ်င္းမွ ဖ်ာျပင္ထြက္သည္။
(၄၂) စကားေျဖာင့္ၾကားရခက္၊ သစ္ပင္ေျဖာင့္တက္ရခက္။
(၄၃) ဦးပဥၥင္းလူထြက္သည္ ဘာမွ်နားမလည္၊ ဘုန္းႀကီးလူထြက္သည္ အသည္းႏံုသည္။
(၄၄) စည္းကမ္းမရွိလွ်င္ က်န္းမာသန္စြမ္းမႈ ရႏုိင္မည္မဟုတ္။
(၄၅) ကုန္းျမင့္ေရမတင္၊ ဂုဏ္ျမင့္လူမခင္။
ဤစကားပံုမ်ားမွာ စာေရးသူေလ့လာစုေဆာင္းရသမွ်သာျဖစ္ပါသည္။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ စကားေျပာသည့္အခါစကားပံု မ်ားကိုအေတာ္မ်ားမ်ားထည့္သြင္းသံုးႏႈန္း၍ ေျပာဆုိသည္ကိုေလ့လာေတြ႕ရွိရပါသည္။ ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားကို ပအုိ၀္းဘာသာျဖင့္ေလ့လာပါက စကားပံုမည္ကာ မတၱမဟုတ္ပဲ ကာရန္အခ်ိတ္အဆက္ပါသည္ကိုေလ့လာေတြ႕ရွိရပါသည္။
စကားပံုမာ်းသည္ စာေရးသားရာတြင္လည္းေကာင္း၊ စကားေျပာဆုိရာတြင္လည္းေကာင္း၊ အသံုး၀င္လွ၏။ အခ်ဳိ႕စကားပံုမ်ားမွာ လူတုိ႕အား အမွားမွသည္ အမွန္သို႕ေရာက္ေအာင္သြန္သင္ၫႊန္ျပေပးေလသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ စကားပံုမ်ားကို ဆံုးမစကားမ်ားဟုဆုိႏုိင္ေလာက္ ၏။ အခ်ဳိ႕စကားပံုမ်ားမွာ ေလာကသဘာ၀အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားကို ေဖာ္ျပရာအသိပညာ ဗဟုသုတကိုလည္းရေစပါသည္။
ပအုိ၀္းစကားပံုမ်ားကို ေလ့လာရျခင္းအားျဖင့္၊ စကားေျပာရာတြင္လည္းေကာင္း၊ စာေရးရာတြင္လည္းေကာင္း အေထာက္အကူရေစ ႏုိင္သည့္အျပင္ စာဖတ္သူတုိ႕ဖုိ႕တစ္ဘက္တစ္လမ္းမွ အသိပညာဗဟုသုတမ်ားရႏုိင္ပါသည္။
စကားထာမ်ား
စကားထာသည္ မိမိတုိ႕ပတ္၀န္းက်င္ရွိ၊ သက္ရွိသက္မဲ့အရာ၀တၱဳတစ္ခုခုကို တစ္ဘက္သားအစဥ္းစားခက္ေအာင္ အဓိပၸာယ္၀ွက္၍ ေမးခြန္းထုတ္ေသာ စကားမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ စကားထာသည္ လူ႕ပတ္၀န္းက်င္ကိုဂရုျပဳေလ့လာေစေသာ ဥာဏ္စမ္းကစားနည္း တစ္မ်ဳိးပင္ျဖစ္၏။
စကားထာကိုကေလးသူငယ္မ်ားသာ၊ အမ်ားဆံုး၀ွက္ၾက၏။ ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္လည္း၊ စကားထာ၀ွက္သည့္ဓေလ့ရွိသည္။ စကားထာ၀ွက္သည္ကို ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕က “ ေငါင္းတတ္လုိ႕၀မ္ ” ဟုေခၚ၏။ စကားထာကိုမူ “ ေငါင္းတတ္ဟု ” ေခၚသည္။ ပအုိ၀္း ကေလးသူငယ္မ်ားသည္ ကေလးအခ်င္းခ်င္းသာ စကားထာ၀ွက္တမ္းကစားေလ့ရွိၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ လူႀကီးမ်ားက ကေလးမ်ား၏ ဥာဏ္ကို စမ္းလုိသည့္အခါ စကားထာျဖင့္ ေမးၾကေလသည္။
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားကေလးမ်ား ၀ွက္ၾကေသာ စကားထာမ်ားကို ေလ့လာရရွိသမွ်ေဖာ္ျပပါအံ့။
(၁) အပင္မွာသစ္သား အခြံမွာငါးေၾကးခြံ အရြက္မွာအပ္။ (ထင္းရူးပင္)
(၂) အပင္မွာ၀ါးအရြက္ဓား။ (ႀကံပင္)
(၃) ၀မ္းေရာင္တဲ့ ကေလးငခၽြတ္ အက်ီတုိေလး၀တ္။ (ခရမ္းသီး)
(၄) ငယ္တုန္းကေတာ့ အက်ီ၀တ္၊ ႀကီးလာအက်ီခၽြတ္။ (၀ါးပင္)
(၅) အရြက္မွာတစ္ရံု အသီးမွာတစ္လံုး။ ( နာနတ္သီး)
(၆) အစားေကၽြးေလ ပိန္ေလေလ။ (စဥ့္တီတံုး)
(၇) ဂ်ဳိေကာက္ေကာက္နဲ႕ႏြား အိမ္မျပန္ဘူး။ (ဂ်ီ)
(၈) ခါးကုန္းကုန္းနဲ႕အဘြား တစ္ႏွစ္တစ္ခါလယ္ထဲသြား။ (တံစဥ္)
(၉) ကေလးႏွစ္ေယာက္ သူႏုိင္ငါႏုိင္ အေျပးၿပိဳင္။ (ေျခေထာက္)
(၁၀) အရင္းကအေပၚမွာ အဖ်ားကေအာက္မွာ။ (ႏြားၿမီး)
(၁၁) လက္ေကာက္ခ်ဳိင့္ထဲမွာရွိသည္။ (ႏြားေျခရာ)
(၁၂) အတုိအရွည္ တစ္ထြာေလာက္ေနာက္မွာအေမြေပါက္။ (ႏြားဦးခ်ဳိ)
(၁၃) ႏြားနီတစ္ေကာင္သည္ ႏြားမည္းစအုိလ်က္၏။ (အုိးႏွင့္မီး)
(၁၄) ႀကံမည္းတစ္ရံုခုတ္၍မကုန္။ (ဆံပင္)
(၁၅) အဘုိးအုိတစ္ေယာက္ဘယ္သြားသြားေရထဲမွာဘဲေန၏။ (ကၽြဲ)
(၁၆) အနီးကေလးရွိေသာ္လည္း အေ၀းကုိျမင္ရသည္။ (မ်က္စိ)
(၁၇) ျမင္ေတာ့ အနီးကေလးတူးေတာ့ အနက္ႀကီး။ (ေျမ)
(၁၈) တစ္လွမ္းသြားလဲ ကၽြံ ႏွစ္လွမ္းသြားလဲကၽြံ။ (ၾကပ္ခုိးစင္)
(၁၉) လူေသကလူအရွင္ကိုထမ္း။ (ပဲစင္)
(၂၀) လည္ပင္းကိုညႇစ္ၿပီးေသြးစုပ္လုိ႕ရသည္။ (ေရဘူး)
(၂၁) အပင္ကသစ္ပင္ အသီးက လြယ္အိတ္စုတ္။ (ပိႏၷဲသီး)
(၂၂) အပင္မွာႏြယ္ အသီးမွာပူေဖာင္း။ (ဘူးသီး)
(၂၃) ေခါင္းကိုတီးလွ်င္ စအုိ၀ကျမည္၏။ (အုိးစည္)
(၂၄) ေရနည္းနည္းေလးမွာ ဖားကေလးတစ္ေကာင္တည္း။ (လွ်ာ)
(၂၅) ေနာက္ကိုသြားလဲေခ်းယုိေရွ႕ကိုသြားလဲေခ်းယုိ။ (လႊ)
(၂၆) အခြံသံုးထပ္ရွိၿပီး အတြင္းမွာေရရွိ၏။ (အုန္းသီး)
(၂၇) တုတ္တစ္ေခ်ာင္း အေပါက္တစ္ဘက္ထဲ ရွိေပမည့္၊ ႏွစ္ဘက္လံုးထုိးလုိ႕ရ၏။
(၂၈) တစ္ခြက္စားလွ်င္ တစ္ဘက္က်န္။ (ခရုခြံ)
(၂၉) အပင္မွာ၀ါး အသီးမွာေရႊ။ (စပါးပင္)
(၃၀) အေမတက္ေခါက္ေတာ့ သားကေျပး၏။ (ျမႇား)
(၃၁) ဆင္ျဖဴရြာထဲ၀င္လာေတာ့ ေမွာင္သြားသည္။ (ျမဴ)
(၃၂) ၾကည့္ေလ၊ ေ၀းေလ။ (နားရြက္)
(၃၃) ၾကည့္ေတာ့နက္မေယာင္၊ ၀င္ေတာ့အတိမ္ေလး။ (စမ္းေခ်ာင္း)
(၃၄) ဗ်ဳိင္းျဖဴတစ္ေကာင္ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ လယ္ထဲဆင္းသည္။ (ထယ္သြား)
(၃၅) ျမင္ေနလ်က္က၊ ယူမရ။ (အရိပ္)
(၃၆) ေအာက္ေျပက အမ်ဳိးသမီး၊ ကေလးေက်ာပိုးၿပီးတက္လာသည္။ (ေျပာင္းဖူးသီး)
(၃၇) ေအာက္မွာေရ အေပၚမွာမီး။ (ေရနံဆီ မီးအိမ္)
(၃၈) တီးလုိက္ေတာ့လည္၊ ႀကိဳးကိုဆြဲေတာ့ငို။ (ေၾကးစည္)
(၃၉) အပင္မွာသစ္သား၊ အခက္မွာ၀ါး၊ အရြက္မွာျမက္။ (အိမ္)
(၄၀) ခဲထက္ေလးၿပီး၊ ဂြမ္းထက္ေပါ့၏။ (ေလယာဥ္ပ်ံ)
(၄၁) ေအာက္ျပည္ကအဘုိး၊ ဂြမ္းေစာင္ကိုၿခံဳလာ၏။ (မာလာဖူး)
(၄၂) အနီးကၾကည့္ေတာ့ဘုရားႏွင့္တူ၊ အေ၀းကၾကည့္ေတာ့ ေစတီႏွင့္တူ။ (မွ်စ္စို႕)
(၄၃) ကိုယ္ကေတာ့ေႁမြ၊ ေခါင္းကေတာ့ေႂကြ။ (အပ္ခ်ည္ႏွင့္ၾကယ္သီး)
(၄၄) ပါးစပ္က လန္လန္နဲ႕၊ ခ်ဳံပုတ္ကို ကိုက္ထား၏။ (ပန္းအုိး)
(၄၅) အဘုိးအုိ ေတာင္ကိုတတ္တဲ့အခါညည္း၏။ တဒက္ဒက္တက္ေခါက္၏။ (ေတာမီးေလာင္)
(၄၆) ဆံုကိုဖယ္ေတာ့ က်ည္ေပြ႕က်န္။ (ငါးဥသီး)
(၄၇) “ေခါပုတ္” တစ္တံုး၊ တစ္ရြာလံုး သံုးလုိ႕မကုန္။ (ဓါးေသြးေက်ာက္)
ဤစကားထာမ်ားမွာ စာေရးသူလက္လွမ္းမီသမွ်သာတင္ျပရျခင္းျဖစ္သည္။ ပအုိ၀္းဘာသာမွ ျမန္မာဘာသာသို႕ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ႀကိဳး စား၍ ျပန္ဆုိထား၏။ ဤစကားထာမ်ားကိုေလ့လာလွ်င္ ပအုိ၀္းကေလးသူငယ္တုိ႕၏ဥာဏ္ရည္ကိုအကဲခတ္ႏုိင္ေပသည္။
စကားထာမ်ားသည္ ကေလးတုိ႕အားဥာဏ္သြက္ေစေသာကစားနည္းျဖစ္၏။ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကိုလည္းရေစ၏။ အျခားျပည္ေထာင္စုတုိင္း ရင္းသားမ်ားတြင္လည္း စကားထာမ်ားရွိၾကေပလိမ့္မည္။ အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ စကားထာမ်ားကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္သင့္ၾကေပသည္။
ပံုျပင္
ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕တြင္လည္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ေကာင္းေသာရုိးရာပံုျပင္ေလးမ်ားရွိပါသည္။
“ ဂုဏ္ေဖာ္ခ်င္ေသာသူ ”
တစ္ခါကရြာတစ္ရြာတြင္ မရွိေသာ္လည္း ရွိေယာင္ေဆာင္ကာ ဂုဏ္ေဖာ္ႂကြား၀ါခ်င္ေသာသူတစ္ေယာက္ရွိ၏။ ထုိသူ၏အိမ္ေဘးတြင္ အသုဘအိမ္ရွိ၏။ ထုိသူသည္အသုဘအိမ္မွ ထမင္းဟင္းမ်ားကိုယူျပန္လာ၏။ အိမ္သို႕လည္း မိတ္ေဆြမ်ားကိုေခၚလာသည္။
မိတ္ေဆြမ်ားကိုထမင္းေကၽြးရန္ဟုဆုိၿပီး ဇနီးအားအိမ္ေအာက္သို႕ဆင္း၍ ထမင္းပန္ကန္၊ ဟင္းပန္ကန္မ်ားကိုယူရန္ေျပာ၏။ အိမ္တြင္ အုိးခြက္ပန္ကန္မ်ားမရွိသျဖင့္ အိမ္ေလွကားတြင္မွီ၍ မည္သို႕လုပ္ရမည္နည္းဟုႀကံစည္ေနသည္။ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာရပ္ေနသျဖင့္ လင္ေယာက်္ားျဖစ္သူက ဇနီးအားလက္ျဖင့္ကုတ္လုိက္၏။ ဇနီးကနာလြန္းသျဖင့္ငိုလာ၏။
ထုိအခါလင္ျဖစ္သူက ဧည့္သည္မိတ္ေဆြမ်ားၾကားေလာက္ေအာင္ “ ငါ့မိန္းမက ပန္ကန္ေတြယူခုိင္းတာသြားလဲမယူဘူး၊ ငါသြားယူ ေတာ့လဲ ငါ့ေနာက္လုိက္ၿပီးငိုေနတယ္ ” ဟုေျပာၿပီး အိမ္နီးနားခ်င္းအိမ္သုိ႕ ပန္ကန္သြားၿပီးငွားသတဲ့။
“ ပအုိ၀္းလူလည္ ”
တစ္ခါက ရြာတစ္ရြာတြင္ပအုိ၀္းလင္မယားႏွစ္ေယာက္ရွိ၏။ လင္ကရန္ကုန္သြားဖုိ႕ရွိ၏။ ထုိအခါမယားက ရန္ကုန္သူ၊ရန္ကုန္သားမ်ား သည္ ေစ်းေရာင္းရာ၌ေစ်းႏႈန္းႀကီးစြာေတာင္းတတ္သျဖင့္ ပစၥည္း၀ယ္ရင္တစ္၀က္ေလာက္ဆစ္ဟုမွာလုိက္၏။
ရန္ကုန္ေရာက္ေသာအခါ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေစ်းကုလားဆုိင္တစ္ဆုိင္တြင္ အက်ီ၀ယ္ရန္ေစ်းေမး၏။ ဆုိင္ရွင္ကုလားက ၁၀၀ က်ပ္ဟုေစ်းေျပာ ၏။ သူက မိမိမယားေျပာသည့္အတုိင္း ၅၀ က်ပ္ဆစ္၏။ ကုလားက၀ယ္သြားဟုေျပာ၏။ သူက ၂၅က်ပ္ျပန္ဆစ္၏။ ကုလားက စိတ္တုိလာ၍ “အလကားယူသြား” ဟုေျပာ၏။ ထုိအခါသူက “ ေနာက္ထပ္တစ္ထည္အဆစ္ေပးပါလား” ဟုေျပာသတဲ့။
“ ထမ္းဖုိးႏွင့္ကြတ္ကြတ္ ”
တစ္ခါက လင္မယားႏွစ္ေယာက္ရွိ၏။ တစ္ေန႕တြင္ မယားလုပ္သူက လင္ေယာက်္ားထံ ထမင္းပို႕သြား၏။ မယားကၿခံစည္းရုိးကို ေက်ာ္၍သြား၏။ အသံၾကားရာသုိ႕လင္ေယာက်္ားျဖစ္သူက မိမိတြင္ရွိေသာတူမီးေသနတ္ျဖင့္ပစ္လုိက္၏။ ေသနတ္ျဖင့္ပစ္လုိက္ေသာအခါ တစ္ စံုတစ္ေယာက္လဲသြားသည္ကိုေတြ႕၏။ ေျပးၾကည့္ရာ မိမိမယားသည္ေသနတ္ဒဏ္ရာျဖင့္လဲေနသည္ကိုေတြ႕ရ၏။
မယားလုပ္သူသည္ ေသနတ္ဒဏ္ရာျဖင့္ မိမိလင္ေယာက်္ားအား “ နာသကြတ္ ” (နင္သိပ့္ေကာက္က်စ္တယ္ေနာ္) ဟုေျပာ၏။ လင္ေယာက်္ားက “ ေခြထမ္းဖုိး ” (ငါႏြားထင္လုိ႕)ဟုျပန္ေျပာေလ၏။ လင္ေယာက်္ားေသသြားေသာအခါ လင္ေယာက်္ားက “ ထမ္းဖုိး ” (ပအုိ၀္းအေခၚ) ဟုေခၚေသာငွက္ျဖစ္၏။ မယားက “ ကြတ္ကြတ္ ” ဟုေခၚေသာငွက္ျဖစ္၏။ (ပအုိ၀္းအေခၚ) “ ကြတ္ ” ဟုျမည္ေသာငွက္မွာ အမျဖစ္ၿပီး “ ထမ္းဖုိ ” ဟုျမည္ေသာငွက္မွာ အထီးျဖစ္သည္ဟု ပအုိ၀္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕ကေျပာစမွတ္ျပဳၾကသတဲ့။
“ သရက္သီးစားခ်င္လွ်င္ ပအုိ၀္အကသင္ထားၾက ”
တစ္ခါက ပအုိ၀္းအကအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕သည္ အိမ္တစ္အိမ္၏သရက္ပင္ေအာက္တြင္စုေ၀းၿပီးကေနၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္မွာ သရက္သီးသီး ခ်ိန္ျဖစ္၏။ သရက္ပင္တြင္ သရက္သီးမ်ားကိုင္းလံုးၫႊတ္မွ်သီးလွ်က္ရွိသည္။ ထုိသရက္ပင္မွာ သိပ့္မျမင့္လွေခ်။ အကအဖြဲ႕သည္ ထုိသရက္ပင္ ေအာက္တြင္ အခ်ိန္အတန္ၾကာရပ္၍ကေနၾကေလသည္။
အကအဖြဲ႕ထြက္သြားေသာအခါ လက္လွမ္းမီသည့္ သရက္ကိုင္းတြင္ၫႊတ္က်ေနေသာ သရက္သီးမ်ားမရွိေတာ့ေခ်။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆုိေသာ္ အကအဖြဲ႕မွကၾကသူမ်ားသည္ ၀ဲယာလက္တစ္ဘက္ကိုေျမႇာက္ကာကရင္း သရက္သီးမ်ားကုိအေပ်ာ္သေဘာျဖင့္ ခူးဆြတ္သြားၾက ေသာေၾကာင့္တည္း။
