ဒုံးအစ
ေတာင္ဘက္ တရုတ္နယ္ျခားအလြန္ လင္းဇင္းျမစ္၀ွမ္း တစ္ေလွ်ာက္ေဒသသည္ လူးလူမ်ဳိးတို႔အရပ္ တစ္ဆယ့္ပနား ပင္ျဖစ္သည္။ လူး တစ္ဆယ့္ပနား ဆိုသည္မွာ လူးတို႔ေဒသခရိုင္ တစ္ဆယ့္ႏွစ္ ခရုိင္ကို ဆုိလုိပါသည္။ လူး တစ္ဆယ့္ႏွစ္ပနား သည္ စတုရန္း ကီလိုမီတာ ၂၅၀၀၀ က်ယ္ၿပီး လူဦးေရ ၆၂၀၀၀၀ ရွိသည့္အနက္ ၃၀% မွာ `တိုင္´ လူမ်ိဳးမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ထုိေဒသတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ `တိုင္´ လူမ်ဳိးတုိ႔သည္ မိစၧာေကာင္ကို ေအာင္ပြဲခံသည့္ အေနျဖင့္ ႏွစ္စဥ္ ေရပက္ကစား ၾကသည္။ ပထမေန႔တြင္ ေလွျပဳိင္ပြဲ ႏွင့္ ဒုံးလႊတ္ပြဲကို က်င္းပၾကသည္။ `တိုင္´တို႔က ေလွျပိဳင္ပြဲႏွင့္ ဒုံးလႊတ္ပြဲကို နံနက္အခ်ိန္တြင္ က်င္းပၾက၏။ တိုင္တို႔ ဒုံးလြတ္ပြဲ က်င္းပရာတြင္ အျမင့္ဆုံးႏွင့္ အေ၀းဆုံးပစ္လႊတ္သည့္ ဒုံးကို အဓိက ထားေလသည္။ ယခုအခ်ိန္ထိ ဒုံးကို အျမင့္ဆုံး ပစ္လႊတ္ႏိုင္သူ အနည္းငယ္သာ ရွိေသးသည္ဟု မွတ္သားရေပသည္။ တရုတ္နယ္ျခားအလြန္ လင္းဇင္းျမစ္၀ွမ္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ `တိုင္´လူမ်ဳိးတို႔သည္ ဒုံးလႊတ္ပြဲကို ႏွစ္စဥ္ က်င္းပၾကေၾကာင္း သိရေလသည္။
ရွမ္းျပည္နယ္တြင္ ဒုံးလႊတ္သည့္ ဓေလ့ကို မည္သည့္ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္က စတင္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ား မေတြ႔ရွိရေပ။ ယမ္းစိမ္းကို အသုံးျပဳတတ္ လာသည့္ အခ်ိန္ေလာက္က စတင္ခဲ့သည္ဟု ခန္႔မွန္းရေပသည္။ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ား မွတစ္ဆင့္ မွတ္သားရသည္မွာ ဒုံးလြတ္သည့္ဓေလ့ စတင္ခဲ့ေသာ အခ်ိန္သည္ ႏွစ္ေပါင္း (၃၀၀)ခန္႔ ၾကာခဲ့ၿပီဟု ဆို၏။ ဒုံးလႊတ္သည့္ ဓေလ့ စတင္ခဲ့စဥ္က အေ၀းသြားေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့သည္မွာ ယေန႔တိုင္ပင္ ျဖစ္၏။
ပေဒသရာဇ္ အုပ္စိုးစဥ္က မိုင္းကိုင္ေစာ္ဘြားသည္ ယမ္းပိႆာခ်ိန္ (၆၀)ရွိသည့္ ဒုံးကို ျပဳလုပ္ၿပီး ေတာင္ၾကီးျမိဳ႕တြင္ လာလႊတ္ရန္ ျပင္ဆင္သည္ဟု ဆို၏။ ေတာင္ၾကီးျမိဳ႕သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေတာင္ၾကီးျမိဳ႕တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနသည့္ အဂၤလိပ္မင္းၾကီးက “လႊတ္တာေတာ့ ဟုတ္ၿပီ၊ ဘယ္မွာလႊတ္မွာလဲ၊ လႊတ္ဖို႔ေနရာ ရွိသလား´´ ဟု ေမးရာ မိုင္းကိုင္ေစာ္ဘြားက မည္သည့္ဘက္ကို ဦးတည္ရမွန္းမသိ ျဖစ္ေန၏။ အရမ္းလႊတ္လွ်င္ ရြာရွိရာေနရာကို က်ပါက မီးေဘးကို စိုးရိမ္ရ၍ ယမ္းပိႆာ (၆၀)ရွိသည့္ ဒုံးကို မိုင္းကိုင္သို႔ ျပန္ယူကာ ျပန္လႊတ္ရသည္ ဟူ၏။
`ဒုံး´ ကို ရွမ္းတို႔က `လုဖိုင္´ ဟုေခၚ၏။ `လု´မွာ ရွမ္းဘာသာ စကားျဖစ္ၿပီး `အလုံး´ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ `ဖိုင္´မွာ `မီး´ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `လုဖိုင္´မွာ ျမန္မာလို (မီးလုံး)ဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။ `ပြယ္လုဖိုင္´သည္ မီးလုံးပြဲဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ဒုံးကို ပအို္၀္းတို႔ကလည္း `လုဖိုင္´ဟုပင္ ေခၚ၏။ ရွမ္းျပည္နယ္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ အျခားလူမ်ဳိး မ်ားကမူ ဒုံးကို `မီးရွဴး´ဟု လည္းေကာင္း၊ `မီးက်ည္´ဟု လည္းေကာင္း ေခၚၾကသည္။ ဒုံးလႊတ္ပြဲကိုလည္း `မီးရွဴးပြဲ´၊ `မီးပြဲ´ဟု ေခၚၾကသည္။
ပ်ံ႕ႏွံ႕ပုံ
ဒုံးလႊတ္သည့္ ဓေလ့သည္ ပင္ေလာင္းျမိဳ႕နယ္တြင္ ေရပန္းအစားဆုံး ျဖစ္၏။ ပင္ေလာင္း ျမိဳ႕နယ္တြင္ ဒုံးအၾကီးမ်ားကို ျပဳလုပ္ၾက၏။ ေတာင္ၾကီးျမိဳ႕နယ္တြင္ ဒုံးအလတ္စား ေလာက္ကုိသာ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ပင္ေလာင္းျမိဳ႕နယ္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ပအို၀္းတိုင္းရင္းသား တို႔သည္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္(၅၀)ခန္႔က `ပန္တုံ´ေခၚ ဒုံးကို စတင္ခဲ့ ၾကေသး၏။ ထိုဒံုးကို ျငမ္းစင္ေပၚတင္ၿပီး လႊတ္ပါက ဦးတည္ထားသည့္ ေနရာသို႔ မသြားဘဲ သြားခ်င္သည့္ ေနရာကိုသြား၏။ သြားခ်င္သည့္ ေနရာကိုသြားသျဖင့္ ထိုဒံုးကို ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား တို႔က ”ေမ;ပန္တံု” (ဒံုးပန္တံု) ဟုေခၚၾက၏။ ဤဒံုးကို႐ႈိ႕လႊတ္ပါက ယခုေခတ္ အာကာသသို႔ ပစ္လႊတ္သည့္ ဒံုးပ်ံမ်ားႏွင့္ဆင္၏။ ယမ္းအားေပၚတြင္ မူတည္၍ သြား၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ပအိုဝ္း တိုင္းရင္းသားတို႔က ”ဒံုးပ်ံကို လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္(၅၀) ကတည္းက လုပ္ခဲ့တာ” ဟုဂုဏ္ယူ၍ ေျပာစမွတ္ျပဳၾကသည္။
ဒံုးလႊတ္သည့္ ဓေလ့သည္ ႐ွမ္းျပည္နယ္ ေတာင္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား မွတစ္ဆင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား မ်ားဆီသို႔ ပ့်ံႏွံ႔သြားေၾကာင္းျဖင့္ မွတ္သားရသည္။
ေရွးက ဒံုးလႊတ္ပြဲကို ႐ွင္ျပဳပြဲမ်ား ၿပီးဆံုးေသာအခါ ႐ွင္ျပဳပြဲ ၿပီးဆံုးျခင္း၏ အထိမ္း အမွတ္အျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ ရာသီဥတု ေကာင္းမြန္သာယာေရး၊ ေတာင္ယာထြက္သီးႏွံမ်ား ေအာင္ျမင္ေရး ၊ပိုးမႊားဖ်က္ဆီးမႈ ကင္းေဝးေစေရး၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးေရး၊ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲတြင္ မိမိတို႔ဒါန ေအာင္ျမင္မႈ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ျဖင့္ ျမတ္စြာဘုရားကို ပူေဇာ္ဆုေတာင္းသည့္ ပြဲအျဖစ္ က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ယေန႔တိုင္ပင္ က်င္းပဆဲျဖစ္၏။ ဒံုးလႊတ္ပြဲသည္ စည္ကားၿပီး အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္မွ လာေရာက္ၾကသျဖင့္ ဤပြဲတြင္ တစ္နယ္တစ္႐ြာစီ ကြာေဝးေသာ ေဆြမ်ိဳး မိတ္သဂၤဟမ်ားကိုလည္း ျပန္လည္ဆံုေတြ႕ ၾကရေလသည္။
ဒံုးလႊတ္ပြဲကို ႏွစ္စဥ္က်င္းပ ျပဳလုပ္ၾက၏။ ႐ွမ္းျပည္နယ္ ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား တို႔သည္ ဒံုးလႊတ္ပြဲကို ေနရာအႏွံ႔အျပားတြင္ က်င္းပၾက၏။ ဒံုးလႊတ္ပြဲကို ႏွစ္စဥ္ ႏွစ္သစ္ကူးခ်ိန္ ကဆုန္၊ နယုန္လမ်ားတြင္ က်င္းပၾကသည္။ ဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္လွ်င္ ဒံုးလႊတ္ပြဲမ်ား ကုန္ေလသည္။ သို႔ေသာ္ ယခုအခါတြင္ ေတာ္သလင္းလ အထိ က်င္းပေနၾကသည္ကို ေတြ႔ၾကရသည္။ ေတာင္ခ႐ိုင္ ဇရပ္ႀကီးျမိဳ႔တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ သႀကၤန္အခါတြင္ က်င္းပေလ့႐ွိၾကသည္။ ဒံုးလႊတ္ပြဲကို ေစတီပုထိုးအနီးတြင္ က်င္းပၾကၿပီး ရဟန္းသံဃာ မ်ားကိုလည္း ပင့္ဖိတ္ကာ ဆြမ္းကပ္ၾကသည္။ လွဴဖြယ္ဝတၴဳမ်ား လႉဒါန္းၿပီး တရားေတာ္ကို နာယူၾကသည္။ လူထုပရိတ္သတ္ကိုမူ ထမင္းထုပ္ကမ္းျခင္း၊ယာဂုထုပ္ ကမ္းျခင္းျဖင့္ ‘ဧည့္ခံ´ၾကေလသည္။
ေ႐ွးက ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသားတို႕သည္ ဒံုးကို ဝါးက်ည္ေထာက္မ်ားျဖင့္ျပဳလုပ္ၾက၏။ ေနာင္တြင္ သြပ္ျပားျဖင့္ ျပဳလုပ္လာၾက၏။ ယခုအခါေမာ္ေတာ္ကား”ဂိြဳင္း” သံပိုက္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ၾကသည္၊ ဒံုးလႊတ္ၿပီးပါက သံပိုက္ကိုျပန္သိမ္းထားၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္းဒံုးျပဳလုပ္ သည့္ဒံုးဆရာ၏ အိမ္တြင္ ထားၾက၏။
ဒုံး၏ ယမ္းေရာစပ္ပံု အဆင့္ဆင့္ကို တင္ျပသြားပါမည္ .. ။
ဒံုးကို မည့္သည့္ယမ္းမ်ိဳးျဖင့္မဆို ျပဳလုပ္ႏိုင္၏။ ဒံုးျပဳလုပ္ရန္အတြက္ ယမ္းကို ဖါေစာင္း (လြိဳင္ေကာ္)၊ ႐ြာငံမွာအမ်ားဆံုး ဝယ္ယူရ႐ွိေလသည္။ ဒံုးျပဳလုပ္ရန္အတြက္ ယမ္းစိမ္းကို မီးေသြးျဖင့္ ေရာေထာင္းရသည္။ မီးေသြးမွာ သရက္ပင္၊ ေရမဲပင္၊ ဇီးပင္၊ သစ္နီတို႔ကို မီး႐ႈိ႕၍ရေသာ မီးေသြးတို႕ျဖင့္သာ ေရာ၍ရသည္။ သရက္သားမီးေသြးျဖင့္ ယမ္းကို ေထာင္းၿပီးမီး႐ႈိ႕ပါက အခိုးမဲ၏။ ယမ္းစိမ္းႏွစ္ဆ၊ မီးေသြးတစ္စေရာပါက ယမ္းႏွစ္ေလးဟု လည္းေကာင္း၊ ယမ္းစိမ္းေလးစကိုမီးေသြးမႈန္႔ တစ္စေရာပါက၊ ယမ္းေလးေလးဟု လည္းေကာင္း ေခၚၾကသည္။ ယမ္းစိမ္းကိုးဆကို မီးေသြးမႈန္႔တစ္စအထိ ေရာစပ္ၾကသည္။ ယမ္းစပ္သည္ကို ယမ္းျဖတ္သည္ဟု ေခၚသည္။ ယမ္းျဖတ္(ယမ္းစပ္) မတတ္ပါက ဒံုးအႀကီးသည္ ဒံုးအေသးေလာက္ပင္ မသြားေခ်။ ယမ္းစပ္ပံု တူေသာ္လည္း လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ ကြာပါက ဒံုးအႀကီးသည္ ဒံုးအေသးေလာက္ မသြားေခ်။
ဒံုးလုပ္ပံုအဆင့္ဆင့္ကို ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားကို ဖတ္ရွဳျခင္းျဖင့္ သိရွိႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
ဒံုးျပဳလုပ္မည့္ သံေျပာင္းငယ္၏ ထိပ္ကို ပိတ္ထားရ၏။ ထိုထိပ္ပိတ္ကို ပအိုဝ္းတိုင္းရင္းသား တို႔က ”ကတူ”ဟုေခၚၾက၏။ ထိပ္တြင္ ႐ႊံ႔ေကာင္းေကာင္းကိုနယ္ျပီး ထည့္ေလ့႐ွိ၏။ ဤသို႔ျပဳလုပ္ၿပီးပါက မီးေသြးမႈန္႔ ေရာစပ္ထားေသာ ယမ္းကို ဒံုးျပဳလုပ္မည့္ သံေျပာင္းထဲသို႕ ႐ိုက္သြင္းႏိုင္ၿပီျဖစ္သည္။ ယမ္းကို ႐ိုက္သြင္းရာတြင္ ယမ္းကို ေရအနည္းငယ္ေရာ၍ ႐ိုက္သြင္းရ၏။ ေရမထည့္ပါက မီးေလာင္တတ္ေလသည္။
http://wikimyanmar.co.cc/wiki/index.php?title=%E1%80%92%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%82%8A%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%BB%E1%80%81%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8
